آیا در زمین نگشتند تا ببینند که سرانجامِ کسانی که قبل از ایشان بودند، چگونه بود؟!
(أَ فَلا يَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ کَيْفَ خُلِقَتْ وَ إِلَى السَّماءِ کَيْفَ رُفِعَتْ وَ إِلَى الْجِبالِ کَيْفَ نُصِبَتْ وَ إِلَى الْأَرْضِ کَيْفَ سُطِحَتْ).۱
آیا به شتر نمینگرند که چگونه آفریده شده؟ و به آسمان که چگونه برافراشته شده؟ و به کوهها که چگونه استوار گشتهاند؟ و به زمین که چگونه هموار گشته است؟
(لَوْ کانَ فيهِما آلِهَةٌ إِلاَّ اﷲ لَفَسَدَتا فَسُبْحانَ اﷲ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ).۲
اگر در آن دو (آسمان و زمین)، معبودی جز اﷲ بود، هر آینه تباه میشدند. پس منزّه است خداوند که پروردگار عرش است، از آنچه [مشرکان] وصف میکنند.
و نیز این سخن امیرالمؤمنین علیه السلام که خطاب به فرزندش امام حسن علیه السلام فرمود:
اعْلَمْ ـ يَا بُنَيَّ! ـ أَنَّهُ لَوْ کَانَ لِرَبِّکَ شَرِيکٌ لَأَتَتْکَ رُسُلُهُ وَ لَرَأَيْتَ آثَارَ مُلْکِهِ وَ سُلْطَانِهِ وَ لَعَرَفْتَ صِفَتَه.۳
فرزندم! بدان که اگر پروردگارت شریکی داشت، پیامآوران آن شریک نیز به سوی تو میآمدند و تو میتوانستی آثار حکمرانی و قدرت او را ببینی اوصاف او را نیز میشناختی.
این روایت و نیز آیاتی که نقل شد، هر کدام متضمّن یک استدلال عقلی برای اثبات یک مسئله اعتقادیاند. پس در مجموع میتوان گفت: اوّلاً، در زمان نزول