23
روش‌شناسی استنباط در علم کلام

در گفتار دوم، به اعتبار ظنون در اعتقادات پرداخته شد. هرچند در این زمینه بحث‏هایی در کتب اصولی و گاه کلامی و یا در مقالات مستقل وجود دارد؛ ولی در این گفتار علاوه بر جامع‌نگری، سعی بر آن شد تا از رویکرد معرفت‌شناختی برای نتیجه‌گیریِ بهتر استفاده شود. در این گفتار، ده دلیل از ادلّه منکران حجّیت ظنون اعتقادی مطرح و نقد شده و سه دلیل بر اثبات حجّیت ظنون اعتقادی اقامه گردیده است.

گفتار سوم، به تقلید در اعتقادات اختصاص یافت و سه نظر: وجوب تقلید، حرمت تقلید و جواز تقلید، با ادلّه آن‌ها بررسی و در نهایت، جواز تقلید پذیرفته شد.

در گفتار چهارم، به کارکرد تعبّدیِ وحی اشاره کردیم که مهم‌ترین چالش فرا روی آن، رخ دادنِ دور است که به پاسخ‏های آن اشاره، برخی از آن‌ها نقد و بعضی پذیرفته شد و در نهایت، کارکرد تعبّدیِ وحی در اعتقادات، سالم از اشکال دانسته شد.

در گفتار پنجم، به کارکرد اثاره‏ای وحی اشاره شد و این‌که وحی، به چه شیوه‏هایی عقل را اثاره می‏نماید؟ منظور از اثاره، شکوفا ساختن عقل و برانگیختن معارفِ مکنون در نهاد انسان است.

در گفتار ششم، کارکرد تذکّری وحی بررسی شد. در مورد فطرت و معرفت فطری و عالم ذرّ، بحث‏های بسیار و مفصّلی صورت گرفته است؛ ولی در این میان، به نقش وحی در تذکّر به معرفت فطری و شیوه‏های تذکّر، کم‌تر پرداخته شده است.

در گفتار هفتم‏، گونه‏های مختلف ادلّه نقلی مورد اشاره قرار گرفت و سرانجام در گفتار هشتم، به آسیب‏های فرارویِ دانش‌آموخته کلام در کاربست ادلّه نقلی در اعتقادات اشاره گردید. بدین ترتیب، مباحث مختلف دخیل در استنباط اعتقادات، به صورت جامع پوشش داده شد.

شایان گفتن است که برخی از گفتارهای موجود در این اثر، قبلاً در مقالاتی به صورت مشترک با استاد معظّم جناب آقای دکتر برنجکار، به چاپ رسیده است،


روش‌شناسی استنباط در علم کلام
22

شده است؛ مطلبی که در کتاب‌های مختلف کلامی، به آن پرداخته شده است و در این گفتار علاوه بر استفاده از آن‌ها و تجمیع آرا، سعی شد دیدگاه‌های مختلف درباره تعداد اصول دین، از نظر متکلّمان بیان شود و در این زمینه، سیزده نظریه استخراج گردید.

در فصل دوم که شامل سه گفتار است، به روش عقلی در استنباط کلامی پرداخته شد. در گفتار اوّل از این فصل، به کاربست عقل نظری در استنباط کلامی اشاره گردید. آنچه خلأ آن در اکثر کتب کلامی حس می‏شد، تبیین کیفیت به کارگیریِ عقل نظری در استنباط آموزه‏های اعتقادی است. به عبارت دیگر، در اکثر کتب کلامی، بحث در حجّیت داشتن یا نداشتنِ عقل نظری است و این سؤال برای مخاطب آشنا با علم کلام وجود دارد که بر فرض حجّیت عقل نظری در علم کلام، چگونه و به چه شیوه‌ای باید از آن در استنباط بهره گرفت؟ امری که تا کنون مورد توجّه شایانی قرار نگرفته و در این گفتار سعی بر تبیین آن است.

گفتار دوم، به کاربست عقل عملی در استنباط کلامی اختصاص یافت که سخن درباره آن، همانند عقل نظری است که چگونه و با چه شیوه‏ها و قواعدی باید از عقل عملی در استنباط بهره برد؟

در گفتار سوم، به کاربست عقل ابزاری در روش نقلیِ علم کلام اشاره شده است. در این گفتار همانند دو گفتار سابق، سخن بر سرِ کیفیت به کارگیریِ عقل ابزاری در استنباط آموزه‏های کلامی است؛ با این تفاوت که در دو گفتار سابق، به کارکرد استقلالی و منبعیِ عقل اشاره شده و در این گفتار، به کارکرد ابزاری و غیر استقلالیِ عقل پرداخته شده است.

در فصل سوم از کتاب، ضمن هشت گفتار، به روش نقلی در استنباط کلامی پرداخته شد. در گفتار اوّل، به حجّیت ادلّه نقلی اعتقادی پرداختیم و از ارتباط ادلّه نقلی با منابع مختلف معرفت، و معرفت‌زا بودن یا نبودنِ آن‌ها سخن گفتیم.

  • نام منبع :
    روش‌شناسی استنباط در علم کلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی نصرتیان اهور
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 26692
صفحه از 435
پرینت  ارسال به