۲ ـ ۳ ـ ۲. افضلیت امیرالمؤمنین علیه السلام از سایر صحابه و استحقاق جانشینی
شیعه معتقد است که حضرت علی علیه السلام از سایر صحابه برتر است و صرفاً او است که از میان صحابه لیاقت جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله را دارد. یکی از مستندات شیعه برای اثبات این آموزه، روایاتی است از این دست:
قال صلی الله علیه و آله: «أَنَا وَ هَذَا ـ يَعْنِی عَلِيّاً ـ يَوْمَ الْقِيَامَةِ کَهَاتَيْنِ» وَ ضَمَّ بَيْنَ إِصْبَعَيْه.۱
رسول خدا فرمود: «در روز قیامت، من و علی مانند این دو انگشت هستیم» و دو انگشت خود را به هم چسباند.
در این روایت، حضرت علی علیه السلام هم‌شأن و هم‌رتبه پیامبر صلی الله علیه و آله تلقّی شده است. به همین جهت، برای برخی سؤال رخ داده است که چگونه می‌شود این امر را پذیرفت در حالی که پیامبر صلی الله علیه و آله، رسول اﷲ است و حضرت امیر علیه السلام وصی و جانشین؟!
سیّد مرتضی از جمله متکلّمین امامیه است که برای رفع این ابهام، توجیهاتی را بیان کرده و معتقد است که از جهت استعمال عربی میتوان دو نفر را که در فضل و دیانت نزدیک به هم هستند، در عین این‌که دیگری فضل قوی‌تری نیز دارد، هم‌رتبه و مساوی هم دانست. لذا پیامبر صلی الله علیه و آله هرچند ثوابش بیش‌تر از امیرالمؤمنین علیه السلام است و فضیلت بیش‌تری از این حیث دارد، ولی از جهت فضل، تفاوت آن چنانی با یک‌دیگر ندارند؛ لذا میتوان لفظ مساوات را در این گونه موارد به کار برد. بعد در ادامه میفرماید:
البتّه میتوان از مساوات این را نیز برداشت نمود که هر کدام با توجّه به منزلت و استعدادهای خدادادی و شرایط وجودی خود، کامل هستند. به عبارت دیگر، دو کامل را نباید با هم سنجید؛ بلکه باید کمال هر کسی را
