ناسازگاری میان این دو ‏گونه از روایات، مشهود است. مطابق ‏گونه دوم از روایات، همه اخبار پیامبران باید به همان نحو که خبر داده‏اند، واقع شود؛ ولی مطابق احادیث‏ گونه اوّل، ممکن است در خبری که پیامبر صلی الله علیه و آله یا ائمّه علیهم السلام بیان نموده‏اند، بداء رخ دهد و مضمون خبر عیناً واقع نشود.

علامه مجلسی از جمله کسانی است که با استفاده از قواعد رفع تعارض، در صدد است تا از مجموع این روایات، امکان یا عدم امکان بداء را استنباط کند. وی از قاعده «الجمع مهما امکن اولی من الطرح» استفاده نموده و میان این دو ‏گونه روایات جمع کرده است. به گفته وی، شاید مقصود از این روایت که می‏گوید: «هر آنچه که به پیامبران ابلاغ شده، حتمی است و واقع خواهد شد و به تبع، تخلّف در آن راه ندارد»، این باشد که آنچه به عنوان حتم به ایشان ابلاغ شود و آن‌ها هم به صورت حتم از آن خبر بدهند، در آن بداء رخ نخواهد داد. به عبارت دیگر، اخبار پیامبران دو ‏گونه است: بعضی را مقیّد به حتم کرده‏اند مثل ظهور قائم(عجل اﷲ تعالی فرجه الشریف) و خروج سفیانی و صیحه آسمانی، و برخی دیگر را مقیّد به حتم نکرده‏اند. آنچه مقیّد به حتم شده، بداء در آن رخ نمی‏دهد؛ ولی در اخبار غیر حتمیِ آن‌ها ممکن است بداء رخ بدهد.^۱

وی برای این‌که جمع خود را عرفی جلوه دهد نه تبرّعی، فرمایش حضرت علی علیه السلام را گواه می‏آورد که فرمودند: «اگر در کتاب خدا آیه (يَمْحُوا اﷲ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَه أُمُّ الْکِتاب) نبود، خبر می‏دادم از هر آنچه تا روز قیامت اتّفاق خواهد افتاد».^۲ زیرا اگر اخبار ابلاغ شده به آن‌ها حتمی و غیر قابل تخلّف باشد، برای این کلام و حدیث معنایی نمی‏توان تصوّر کرد.

البتّه این وجه، تنها وجه رفع ناسازگاری میان این دو‏گونه روایات نیست؛

آيَةٍ؟». قَالَ: «قَوْلُ اللَّهِ: (يَمْحُوا اﷲ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَه‌ام الْکِتابِ)^۱».^۲

زراره می‌گوید: امام باقر علیه السلام نقل کرد که امام سجّاد علیه السلام می‌فرمود: «اگر یک آیه در قرآن نبود، به شما خبر می‌دادم که تا روز قیامت چه پیش می‌آید». پرسیدم: کدام آیه؟ فرمود: «این سخن خداوند که: (خدا آنچه را بخواهد، محو يا اثبات مى‏كند و اصل كتاب نزد او است)».

این در حالی است که مطابق روایتی دیگر از همان امام، بداء در اخبار ائمّه علیهم السلام محال است:

عَنِ الْفُضَيْلِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام يَقُولُ: «مِنَ الْأُمُورِ أُمُورٌ مَحْتُومَةٌ جَائِيَةٌ لَا مَحَالَةَ وَ مِنَ الْأُمُورِ أَمْرٌ مَوْقُوفَةٌ عِنْدَ اﷲ يُقَدِّمُ مِنْهَا مَا يَشَاءُ وَ يَمْحُو مِنْهَا مَا يَشَاءُ، يُثْبِتُ مِنْهَا مَا يَشَاءُ لَمْ يُطْلِعْ عَلَى ذَلِکَ أَحَداً ـ يَعْنِی الْمَوْقُوفَةَ ـ فَأَمَّا مَا جَاءَتْ بِهِ الرُّسُلُ فَهِيَ کَائِنَةٌ لَا يُکَذِّبُ نَفْسَهُ وَ لَا نَبِيَّهُ وَ لَا مَلَائِکَتَهُ».^۳

فضیل می‌گوید: از امام باقر علیه السلام شنیدم که می‌فرمود: «برخی از امور، حتمی‌اند و ناگزیر رخ خواهند داد. امّا برخی دیگر از امور، نزد خدا موقوف‌اند (به خواست خدا بستگی دارند) هر کدام را بخواهد، پیش می‌اندازد و هر کدام را بخواهد، محو می‌کند. برخی از آن امورِ موقوفه را که بخواهد، اثبات می‌کند و هیچ کس را از آن آگاه نمی‌سازد. امّا آن چیز‌هایی که پیامبران آورده‌اند [و خبر داده‌اند، حتماً] رخ می‌دهد. [زیرا] خداوند نه سخن خود را تکذیب می‌کند و نه پیامبرش را و نه فرشته‌اش را».