(سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ أَكَّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِن جَآؤُوكَ فَاحْكُم بَيْنَهُم أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَإِن تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَن يَضُرُّوكَ شَيْئًا وَإِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُم بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ.^۱

آن‌ها بسیار به سخنان تو گوش می‏دهند تا آن را تکذیب کنند؛ مال حرام فراوان می‌خورند. پس اگر نزد تو آمدند، در میان آنان داوری کن، یا [اگر صلاح دانستی] آنها را به حال خود واگذار! و اگر از آنان صرف نظر کنی، به تو هیچ زیانی نمی‏رسانند و اگر میان آنها داوری کنی، با عدالت داوری کن؛ که خدا عادلان را دوست دارد).

از این آیه برداشت می‌شود که یهودیان، در صورت روی‌گردانی پیامبر صلی الله علیه و اله از داوری میان آنان در اندیشه ضرررسانی به پیامبر صلی الله علیه و اله بودند؛ امّا خدا مصونیت وی را از توطئه‌های آنان نوید داد. گرچه به نظر می‏رسد که مراد از «یضروک» ـ با این که خطاب، متوجّه شخص پیامبر صلی الله علیه و اله است ـ آسیب‌رسانی به اسلام و جامعه ایمانی باشد؛ زیرا ایشان هیچ گاه نگران آسیب دیدن شخص خود نبوده است؛^۲ امّا از آن جا که حیات اسلام در آن زمان به امنیت و سلامت پیامبر صلی الله علیه و اله بستگی داشت، می‌تواند حفاظت از شخص ایشان نیز مورد نظر باشد.

پنج. ایمنی از ضرررسانی به مؤمنان

همان طور که ملاحظه شد، آیه قبل، تنها پیامبر خدا صلی الله علیه و اله بود و ایشان را بدون هیچ قید و شرطی از گزند آسیب و زیان محفوظ دانست؛ امّا هنگامی که مسئله حفاظت و مراقبت الهی از مؤمنان و ایمن بودن آنها از حیله دشمنان، مطرح می‌شود، این حمایت و ایمنی، به بردباری و استقامت و رعایت تقوای الهی مشروط می‌گردد.

در آیه ۱۲۰ سوره آل‌عمران، پس از بیان این صفت دشمنان که به خاطر موفّقیت مسلمانان، ناراحت و هنگام رنجش خاطر آنان شادمان می‌شوند، به مسلمانان اطمینان می‌دهد که اگر در برابر این صفات آنها صبر کنید و تقوا به خرج دهید، از کینه آنان ایمن خواهید بود:

حال آن که دل‌هایشان ایمان نیاورده بود و [چه] از یهودیان: [آنان] که [به سخنان تو] گوش می‌سپارند [تا بهانه‌ای] برای تکذیب [تو بیابند] و برای گروهی دیگر که [خود] نزد تو نیامده‌اند، چنین خبرچینی می‌کنند، کلمات را از جاهای خود دگرگون می‌کنند [و] می‌گویند: «اگر این [حکم] به شما داده شد، آن را بپذیرید و اگر آن به شما داده نشد، پس دوری کنید»).

شأن نزولی که از طریق شیعه و سنّی با تفاوت‌های اندکی برای آیه فوق نقل شده، عبارت از این است که زنی از یهود خیبر ـ که از اشراف قوم خود بود ـ با مردی از همان اشراف، زنای محصنه کرده بودند و در دین یهود، مجازات چنین زناکارانی این بود که آنها را سنگسار کنند؛ ولی چون آنها از اشراف بودند، نمی‏خواستند این حکم در باره آنها اجرا شود و می‏خواستند حکم خدا را تغییر بدهند. آنها برای فرار از این مجازات سنگین، کسانی را پیش یهود مدینه فرستادند که حکم این جرم را از پیامبر اسلام بپرسند. آنها انتظار داشتند که پیامبر اسلام به مجازاتی سبک‌تر مانند تازیانه حکم بدهد؛ ولی چون نزد پیامبر آمدند، ایشان به دستور خداوند، حکم به سنگسار کردن داد و آنها نپذیرفتند و پیامبر خدا «ابن صوریا» (یکی از دانشمندان یهود) را میان خود و آنها حَکَم قرار داد و چون به ابن صوریا مراجعه کردند، او نیز حکم سنگسار کردن را که در تورات آمده بود تأیید کرد؛ ولی گفت میان ما رسم چنان است که اگر مردم معمولی زنای محصنه بکنند، حکم به رجم آنها می‏دهیم؛ ولی اگر اشراف چنین کنند، این حکم را در باره آنها اجرا نمی‏کنیم.^۱

در آیه بعد، پس از توصیف این افراد به حرامخواری و شنیدن دروغ، علی رغم آگاهی به دروغ بودن آن‏، اختیار داوری میان آنان یا خودداری از آن را به پیامبر صلی الله علیه و اله می‌دهد و می‌فرماید: در صورتی که از داوری میان آنان خودداری نمودی، نگران نباش! آنها آسیبی به تو و دین تو نخواهند رساند: