279
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

۴. تقویت «خدا‌ ـ ‌امدادی»

مراد از این روش، توجّه به امدادهای الهی است که خداوند متعال با استفاده از وسایلی چون: فرشتگان و پدیده‌های طبیعی، و یا با چیره ساختن خواب آرامش‌بخش، به مؤمنانی که در میدان نبرد، مشغول مبارزه با دشمنان هستند، امدادرسانی می‌نماید. «امداد» از ریشه «مدّ» در اصل به معنای کشیدن۱ و بسط دادن۲ است که در معنای یاری، کمک و به فریاد رسیدن کسی، به کار می‌رود.۳ این یاری، هنگامی که از سوی خداوند متعال صورت بگیرد، «امداد الهی» نام خواهد گرفت. توجّه به امدادهای الهی، موجب تقویت رزمندگان خواهد بود؛ چرا که اطمینان آنان را نسبت به نصرت الهی جلب می‌نماید. در نتیجه، با ثبات قدم و پایداری، سختی‌های میدان جنگ را تحمّل می‌کنند.

افزون بر آن، هر یک از امدادهای الهی، دلیل و شاهدی هستند برای ایجاد اطمینان نسبت به محقّق شدن وعده خدا در حمایت از افراد. همان‌گونه که در روش‌های پیشین بیان شد، حمایت خدا غالباً به صورت وعده‌هایی برای پشتیبانی و کفایت و یاری و تأیید بیان شدند. هر چند این وعده‌ها برای مؤمنان واقعی، قطع‌آور است و تنها با یاد او خاطرشان نسبت به حمایت او آرام می‌شود؛ امّا برای کسانی که از درجه پایین‌تری از اعتقاد و ایمان برخوردارند، وصول نشانه‌هایی از جانب خدا برای اطمینان پیدا کردن به این که مورد عنایت و حمایت اویند، ضروری است.۴ از این رو، هنگامی که سخن از یاری و تأیید خدا به میان آید، برای این گونه افراد، از امدادهای الهی نیز به عنوان شاهدی بر یاری او استفاده می‌شود.

در آیات متعدّدی از قرآن کریم، به این امدادها ـ که در جنگ‌های صدر اسلام به پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و مؤمنان رسیده است ـ، اشاره شده است۵، به طوری که بیش از سی آیه بدان اختصاص یافته و به عنوان یکی از سنّت‌ها و وعده‌های تخلّف‌ناپذیر

1.. کتاب العين، ج‏۸، ص۱۶.

2.. التحقيق فی کلمات القرآن الکريم، ج‏۱۱، ص۵۲.

3.. لغت‌نامۀ دهخدا، مدخل «امداد».

4.. ر.ک: تسنیم، ج۱۵، ص۵۰۴.

5.. ر. ک: سورۀ روم، آیۀ ۴۷؛ سورۀ غافر، آیۀ ۵۱؛ سورۀ صافات، آیۀ ۱۷۱ و ۱۷۲؛ سورۀ مجادله، آیۀ ۲۱ و... .


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
278

سال از واقعه اُحُد به وقوع پیوست،۱ در میان مفسّران، اختلاف نظر وجود دارد. هر چند قرار گرفتن این آیه، بعد از آیاتی که از جنگ اُحُد سخن می‌گوید، نظر اوّل را تأیید می‌کند، امّا آنچه برای ما در این بحث اهمیت دارد، اثرگذاری توجّه مؤمنان به کفایت خدا و سپس اعتماد بر او در افزایش روحیه پایداری ایشان است، به طوری که با همه تبلیغاتی که برای ترساندن و متزلزل کردن آنها انجام شد، نه تنها از اجتماع دشمن علیه خود نترسیدند، بلکه با تحمّل همه فشارهای روحی و بدنی، این جنگ روانی را خنثا کردند و سرانجام، این تبلیغات، موجب افزایش ایمان و یقینشان شد. ثمره شیرین این اعتقاد نیز این بود که علاوه بر برخورداری از فضل و نعمت الهی، بدون تحمّل کمترین آسیب و زیان، با عزّت و خوش‌نامی به سوی مدینه بازگشتند.۲

عبارت «حسبنا الله» ـ غیر از آیه‌ای که گذشت ـ، در جای دیگری نیز به عنوان گفتاری که باید منافقان به جای اعتراض نسبت به تقسیم غنائم جنگی و نارضایتی از سهم خود ابراز می‌کردند، بیان شده است.۳ توجّه و ایمان به محتوای این جمله، شجاعت و اعتماد به نفس فوق ‌العاده‌ای به انسان می‌بخشد، خاطرش را آرام و مطمئن می‌سازد تا در برابر حوادث سخت، همچون کوه مقاومت کند. لذا در احادیث فراوانی، این جمله، ذکری مهم و مؤثّر شناسانده شده است؛۴ همچون آیه شریف ۱۲۹ سوره توبه، که در روایات ائمّه علیهم السّلام برای دفع مکر دشمنان و حسادت حسودان یا به جهت دفع شرّ حیوانات وحشی، خواندنش سفارش شده است.۵

1.. التبيان فی تفسير القرآن، ج‏۳، ص۵۳؛ مفاتيح الغيب، ج‏۹، ص۴۳۲؛ التحرير و التنوير، ج‏۳، ص۲۸۵.

2.. (فَانقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِّنَ ٱللَّهِ وَفَضْلٍ لَّمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَٱتَّبَعُوا رِضْوَانَ ٱللَّهِ وَٱللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ) (سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۷۴).

3.. (وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا مَا ءَاتَاهُمُ ٱللَّهُ وَرَسُولُهُ وَقَالُوا حَسْبُنَا ٱللَّهُ سَيُؤْتِينَا ٱللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَرَسُولُهُ إِنَّا إِلَى ٱللَّهِ رَاغِبُونَ) (سورۀ توبه، آیۀ ۵۹).

4.. ر. ک: کتاب من لا يحضره الفقيه، ج۴، ص۳۹۲؛ الدر المنثور، ج‏۲، ص۱۰۳؛ ترجمۀ مجمع البيان، ج‏۴، ص۳۵۰.

5.. ر. ک: تفسیر نور الثقلین، ج‏۵، ص۷۱۸؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۲، ص۸۷۶؛ الدر المنثور، ج‏۳، ص۲۹۷.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 25786
صفحه از 368
پرینت  ارسال به