از امام على عليه‏السلام نيز روايت شده كه فرمود:

۰.أعمالُ العِبادِ فى عاجِلِهم، نُصبُ أعيُنِهِم فى آجالِهِم.^۱

۰.كردار بندگان در دنياى آنان، پيش ديده‏هاشان در آخرت ايشان است.

اين گونه آيات و احاديث را كه به روشنى بر تجسّم اعمال دلالت دارند، مى‏توان چنين تفسير كرد كه در قيامت، كارهاى نيك، زيبا مجسّم مى‏شوند و نيكوكاران در كنار ساير نعمت‏هاى بهشت، از همراهى آنها نيز بهره‏مند مى‏گردند.

شمارى از محقّقان نيز بر اين باورند كه اين آيات و احاديث، نشان مى‏دهند كه رابطه تكوينى عمل و جزا، رابطه وحدت ظاهر و باطن است و بهشت، تجسّم كارهاى نيك و دوزخ، تجسّم كارهاى زشت است و در جهان آخرت، اعمال انسان‏ها به صورت بهشت و دوزخ به آنها باز گردانده مى‏شوند، چنان كه در حديثى، از پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله آمده است:

۰.إنَّما هِىَ أعمالُكُم تُرَدُّ إلَيكُم.^۲

۰.جز اين نيست كه آنها (نعمت‏ها و عذاب‏هاى قيامت) كردار شماست كه به سوى شما باز مى‏گردد.

بنا بر اين باور، جزاى آخرت، در واقع، عين كردار دنياست و چيزى جدا از عمل نيست:

متّهم كن نفس خود را اى فتى!

متّهم كم كن جزاى عدل را

ه ـ همراهى هميشگى عمل

از قيس بن عاصم، يكى از اصحاب پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، روايت شده كه مى‏گويد: روزى با گروهى از بنى تميم به حضور آن حضرت رسيديم، من عرض كردم: اى پيامبر خدا ! ما را نصيحتى كن كه از آن بهره‏مند گرديم ؛ چرا كه ما گروهى هستيم كه در صحرا در گردش هستيم.

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در پاسخ من ضمن مطالبى فرمود:

۰.إنَّهُ لا بُدَّ لَكَ يا قَيسُ مِن قَرينٍ يُدفَنُ مَعَكَ وهُوَ حَىٌّ، و تُدفَنُ مَعَهُ و أنتَ مَيِّتٌ، فإن كانَ كَريما أكرَمَكَ، و إن كانَ لَئيما أسلَمَكَ، ثُمَّ لا يُحشَرُ إلاّ مَعَكَ، و لا تُبعَثُ إلاّ مَعَهُ، و لا تُسأَلُ إلاّ عَنهُ، و لا تَجعَلْهُ إلاّ صالِحا، فإنَّهُ إن صَلُحَ أنِستَ بِه، و إن فَسَدَ لا تَستَوحِشُ إلاّ مِنهُ، و هُوَ فِعلُكَ.^۱

۰.اى قيس! ناچار تو را همدمى است كه با تو دفن مى‏شود و او زنده است و تو با او دفن مى‏شوى، در حالى كه تو مرده‏اى. اگر كريم و بزرگوار باشد، تو را گرامى مى‏دارد و اگر پست و فرومايه باشد، تو را به زانو درمى‏آورد. سپس آن همدم جز با تو محشور نمى‏شود و تو جز با آن برانگيخته نمى‏شوى و جز در باره او از تو بازخواست نمى‏شود. پس آن را جز شايسته و صالح قرار مده؛ زيرا اگر خوب باشد، با وى انس مى‏گيرى و اگر بد باشد، جز از او وحشت نمى‏كنى. آن همدم، كردار توست.