97
زیدیه و حدیث امامیه

اگر بپذیریم که طلحة بن زید از زیدیه و بتریه است، نباید از این ویژگی متفاوت وی با بقیهٔ بتریان نیز غافل شویم که او از طرف‌داران عثمان است. اهل سنت روایات او را که حاکی از مدح و ستایش عثمان از زبان پیامبر صلی الله علیه و اله است، جعلی دانسته‌اند؛۱ همچنین او روایات اندکی هم در فضیلت علی علیه السلام نقل کرده است.۲

منابع حدیثی اهل سنت به‌ندرت اخبار طلحة بن زید را گزارش کرده‌اند. البته ابن‌ماجه و ابن‌ابی‌دنیا، در کتاب‌های اخلاقی‌اش، از این قاعده مستثنا هستند.۳ طلحة بن زید در منابع زیدیه نیز آشنا و نام‌آور نیست. منابع حدیثی زیدیه تنها دو روایت از وی آورده‌اند۴ و منابع رجالی زیدی تنها به نقل اقوال رجالیان اهل سنت دربارهٔ طلحه بسنده کرده‌اند؛۵ گویی این تضعیفات را پذیرفته و او را از خود ندانسته‌اند.

اما در منابع امامی، موضوع روایات طلحة بن زید بیشتر نکات اخلاقی، زهد، ثواب‌ها، آداب معاشرت، فضایل، منافع خوراکی‌ها و در مواردی فقه است. وظیفهٔ عالم در برابر جاهل،۶ تأثیر گناهان بر فساد قلب،۷ فضیلت کوتاه کردن شارب و ناخن،۸ فواید شیر مادر،۹ احترام به نان،۱۰ افطار کردن پیامبر با رطب و خرما،۱۱ نخوابیدن در خانهٔ بی‌در و بدون پرده،۱۲ و اینکه پیامبر نوشیدن در کاسه‌های شامی را

1.. از جمله پیامبر عثمان را در آغوش می‌گیرد و می‌فرماید: «أنت ولى فی الدنیا والآخرة» ر.ک: ابن‌حبان، همان، ج۱، ص۳۸۳. در نقل دیگرش عثمان معیار سنجش منافقان معرفی شده است. ر.ک: ابن‌سعد، همان، ج۳، ص۶۶.

2.. طلحة بن زید باآنكه احادیث بسیاری دربارهٔ سیرهٔ حكومتی یا سنن رفتاری علی علیه السلام نقل نموده، تنها دو یا سه حدیث در فضیلت علی روایت كرده است. ر.ک: صدوق، الامالی، ص۹۳؛ طوسی، الامالی، ص۱۰۴.

3.. ر.ک: ابن‌ماجه، السنن، ج۱، ص۲۸۳؛ ابن‌ابی‌دنیا، الصمت وحفظ اللسان، ص۲۷۰؛ همو، مكارم الاخلاق، ص۱۱۱؛ همو، كتاب الهم والحزن، ص۱۰۰.

4.. شجری، الامالی الخمیسیة، ج۱، ص۱۱۲ و ج۲، ص۱۳۳.

5.. قاسمی، عبداللّه بن حسن، الجداول الصغری، ج۲، ص۵۰.

6.. كلینی، همان، ج۱، ص۴۱.

7.. همان، ج۲، ص۲۶۸.

8.. عیاشی، همان، ج۱، ص۳۸۸.

9.. كلینی، همان، ج۶، ص۴۰.

10.. همان، ج۶، ص۳۰۳.

11.. همان، ج۴، ص۱۵۳.

12.. همان، ج۶، ص۵۳۳.


زیدیه و حدیث امامیه
96

نجاشی به کتاب عبداللّٰه بن زبیر با واسطهٔ عباد بن یعقوب طریق داده است۱ که با توجه به توضیحات یادشده، احتمالاً عباد واسطهٔ نقلش از عبداللّٰه را انداخته و به احتمال قوی، این واسطه ابواحمد پسر عبداللّٰه است. از این کتاب عبداللّٰه زبیر نشان و روایتی در دست نیست؛ تنها طوسی به یک روایت فقهی آن اشاره دارد که عبداللّٰه از جعفر بن محمد علیه السلام دربارهٔ چاهی که موش در آن افتاده می‌پرسد.۲ در منابع زیدی نیز روایت دیگری از عبداللّٰه دیده می‌شود که در آن از امام صادق علیه السلام دربارهٔ تکبیر بر جنازه پرسیده می‌شود.۳

منابع روایی امامیه چهار روایت دیگر نقل کرده‌اند که عبداللّٰه بن زبیر در سند آنها واقع است و معمولاً با واسطه به امام باقر علیه السلام، امام حسین علیه السلام یا امام علی علیه السلام می‌رسند.۴ در یکی از آنها که به موضوع قائم مربوط است، به طور ضمنی به دعوای میان حکیمه خواهر امام حسن عسکری علیه السلام و جعفر برادر دیگر امام بر سر ارث آن حضرت اشاره می‌شود. این روایت احتمالاً برساختهٔ راویان متأخر است و برای تأیید یکی از دو طرف مخاصمه ساخته شده است.

۴. ابوالخزرج طلحه بن زید نهدی (ح ۱۵۰ق)

طوسی، در الفهرست، و نجاشی او را صاحب کتاب، اهل دمشق، از راویان امام صادق علیه السلام و «عامی» معرفی می‌کنند.۵ طوسی همو را در رجال خویش از بتریه و کتابش را قابل اعتماد می‌داند.۶ اهل سنت او را با عنوان طلحة بن زید رقی و با این اوصاف می‌شناسند: «منکر الحدیث» و «کسی که مقلوبات از ثقات را نقل می‌کند».۷

1.. نجاشی، همان، ص۲۲۰.

2.. طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۲۹.

3.. احمد بن عیسی، الامالی، ج۲، ص۸۲۹.

4.. ر.ک: صدوق، الامالی، ص۱۴۰؛ همو، كمال‌الدین، ص۳۱۷؛ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۶۶؛ طوسی، الامالی، ص۷۲۶.

5.. نجاشی، همان، ص۲۰۷؛ طوسی، الفهرست، ص۱۴۹.

6.. طوسی، الرجال، ص۱۳۸؛ همو، الفهرست، همان.

7.. ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح والتعدیل، ج۴، ص۴۷۹؛ ابن‌حِبّان بُستى، كتاب المجروحین من المحدثین والضعفاء والمتروكین، ج۱، ص۳۸۳.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49742
صفحه از 575
پرینت  ارسال به