91
زیدیه و حدیث امامیه

حلال وحرام است».۱

بنابراین رواست که سلیمان را یک راوی امامی در نظر بگیریم؛ زیرا گواهی رجال‌شناسان و نیز فحوای روایات وی نشان می‌دهد که او کاملاً از زیدیه و باورهای آنان جدا شده است؛ مگر اینکه بعدها هم از زید با احترام یاد می‌کرده است؛ بدون آنکه به جریان اعتقادات شکل‌گرفته پس از زید بپیوندد. از سوی دیگر ویژگی‌های روایات زیدی، مانند فراوانی روایات فضایل و نیز توجه به روایات خروج مهدی و خوراکی‌ها در نقلیات سلیمان بن خالد دیده نمی‌شود. به همین دلایل منابع زیدی نیز به او اعتنایی نداشته‌اند و راویان زیدیه هم چندان گرد او نگردیده‌اند. با وجود تخصص سلیمان در فقه و قرآن۲ محدثان اهل سنت نیز از وی یاد ننموده و روایتش را نقل نکرده‌اند و این می‌تواند نشانهٔ عدم ارتباط سلیمان با آنان باشد. بنابراین او یک محدث یا راوی زیدی پرروایت از گروه بتریه نیز نیست.

بااین‌همه نگاهی به منابع امامیه نشان می‌دهد که سلیمان بن خالد در این منابع بسیار پرروایت است و برای وی بیش از سیصد روایت برشمرده‌اند.۳ موضوع بیشتر روایات او فقه و گاهی تفسیر آیات است که بیشترین بازتاب آن را در تهذیبین می‌بینیم.۴

دغدغهٔ سلیمان دربارهٔ امامت نیز موضوعی است که از برخی روایات او دراین‌باره از امام باقر علیه السلام و صادق علیه السلام۵ برمی‌آید. همچنین از وی اخباری دربارهٔ کرامات و معجزات این دو امام نقل شده است.۶

به نظر می‌رسد امام صادق علیه السلام نیز جایگاه وی را گرامی می‌داشته است. نجاشی آورده است: «سلیمان در روزگار امام صادق درگذشت و امام برای از دست دادن او غمگین شد و برای فرزندانش دعا نمود و به رسیدگی به آنها سفارش کرد».۷ در روایتی

1.. همان، ص۶۵۲، ح۶۶۸.

2.. برای نمونه رجوع کنید به روایات نقل‌شده از وی در: عیاشی، همان، ج۱، صص۱۵۱، ۲۵۷، ۲۶۱، ۲۷۰ و... .

3.. خویی، همان، ج۹، ص۲۶۳.

4.. برای نمونه ر.ک: طوسی، تهذیب الأحكام، ج۱، صص۴۹، ۱۴۱، ۱۴۳، ۱۴۸ و... .

5.. ر.ک: صفار، همان، صص۴۹۳، ۵۰۵؛ كلینی، همان، ج۱، صص۲۱۴، ۲۷۷ و ج۷، ص۴۰۶.

6.. ر.ک: صفار، همان، صص۲۷۴، ۲۷۶، ۳۶۹، ۵۳۲؛ كشی، همان، ج۲، ص۶۴۵.

7.. نجاشی، همان.


زیدیه و حدیث امامیه
90

توسط یوسف بن عمر (والی عراق) قطع شد و از آن پس به «ابوربیع اقطع» ملقب گشت.۱ دربارهٔ وثاقت سلیمان بن خالد از ایوب بن نوح بن دراج پرسیدند و او پاسخ داد: «به منزلهٔ ثقه است».۲ عالمان رجالی دربارهٔ دلالت این سخن و میزان وثاقت سلیمان بحث کرده‌اند.۳

برقی دربارهٔ بازگشت سلیمان از زیدیه گفته است: «فمَنّ اللّٰه علیه وتاب ورجع بعده».۴ داوری برقی درست می‌نماید؛ زیرا اخبار و روایاتی که از سلیمان بن خالد باقی مانده است، حکایت از پافشاری او بر امامت امام صادق علیه السلام و فرزندش دارد. افزون بر آن، در منابع روایی و تاریخی زیدیه نیز چیزی از روایات سلیمان بن خالد یا نقش او در نبرد زید منعکس نشده است. گویا روی‌گردانی سلیمان از باور زیدیه به گونه‌ای بوده که وی را از آنان کاملاً جدا کرده است.

دسته روایاتی از سلیمان بن خالد نقل شده است که در آنها امام صادق علیه السلام از او دربارهٔ زید بن علی، جزئیات نبرد و چگونگی دفنش پرس‌وجو کرده است.۵ از این روایات برمی‌آید که امام صادق علیه السلام نگاه مثبتی به قیام عمویش داشته و شخصیت و رفتار وی را درخور ستایش می‌دانسته است. برای نمونه در روایتی از ایشان نقل شده است: «خدا عمویم زید را بیامرزد؛ نتوانست ساعتی از روز [مردم] را به کتاب خدا هدایت کند».۶ احتمالاً منظور امام این است که زید با وجود قیام، نتوانست به حکومت و رهبری مردم برسد. در خبر دیگری آمده است که در هنگامهٔ نبرد زید از سلیمان دربارهٔ برتری جعفر الصادق علیه السلام یا زید بن علی پرسیدند و او گفت: «به خدا سوگند یک روز با جعفر بودن بهتر از آن است که همهٔ روزهای دنیا را با زید بگذرانی». این سخن سلیمان را به زید رساندند و او نیز گفت: «جعفر امام ما در

1.. همان؛ طوسی، الرجال، ص۲۱۵.

2.. كشی، همان، ج۲، ص۶۴۵.

3.. كلباسی، الرسائل الرجالیة، ج۱، صص۱۱۳-۱۲۳.

4.. برقی، الرجال، ص۳۲.

5.. ر.ک: كلینی، همان، ج۸، صص۱۶۱، ۲۵۰.

6.. كشی، همان، ج۲، ص۶۵۱.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 52375
صفحه از 575
پرینت  ارسال به