روایات مذمتها با این شدت نیست و معمولاً امام با تعابیری مثل «إِلْهَ عن ذکره فإنه واللّٰه لا یؤل إلى خیر أبدا؛ دربارهٔ او دیگر سخن مگو که هرگز عاقبتبهخیر نمیشود» یا «ما یرید سالم مِنّی؛ سالم از من چه میخواهد؟» یا «ویح سالم وما یدری سالم ما منزلهٔ الامام؛۱ وای بر سالم که جایگاه امام را نمیداند» بیشتر بر غفلت و نادانی او انگشت مینهد.
جالب است که در همهٔ این روایات ناقلی حضور دارد که سخنان سالم بن ابیحفصه را که معمولاً سخنانی مغایر با اصول اعتقادی شیعه امامی است،۲ شنیده و آن سخنان را نزد ائمه بازگو و گویی کسب تکلیف میکند. واکنش امام نیز در حد معرفی سالم به عنوان فردی بیخبر و غافل از جایگاه اهل بیت علیهم السلام است.
در روایت دیگری از ابوعبیدهٔ حذاء نقل شده است:
۰.بعد از درگذشت امام باقر۷ مانند گوسفندان بیچوپان سرگردان بودیم تا سالم بن ابیحفصه را دیدیم. پرسید: امامت کیست؟ گفتم: از امامان آل محمد۹.
۰.گفت: وای بر تو که هلاک شدی! مگر از ابوجعفر نشنیدیم که «من مات ولیس علیه امام مات میتة جاهلیة».
در ادامهٔ همین خبر آمده است که ابوعبیده نزد امام صادق علیه السلام رفت و سخنان سالم را بازگو کرد. پس ایشان اوصاف امام را برای او شرح داد. اما این خبر که به شهرت هم رسیده، مضطرب است؛ در برخی نقلها شامل مذمت یا جرحی برای سالم نیست و حتی در آنها گفته شده که سالم ابوعبیده را به امام بعدی یعنی امام صادق علیه السلام هدایت کرد.۳ اما در نقلهای دیگر آمده که امام سالم را سرزنش و حتی لعن کرده است.۴
در خبری دیگر آمده است که به امام باقر علیه السلام۵ خبر دادند که سالم میگوید: «شما
1.. برای همهٔ این تعابیر ر.ک: كشی، همان، ج۲، صص۵۰۳-۵۰۴.
2.. حتی در مواردی همانند روایات سالم دربارهٔ فضایل امام علی علیه السلام باز هم اصحاب نزد امام باقر میروند و روایت او را بازگو میكنند تا از درستی آنها مطمئن شوند. ر.ک: صدوق، الخصال، ص۶۴۴.
3.. تنها در نقل صفار (بصائر الدرجات، ص۲۷۹) چنین است. كلینی روایت را با همین الفاظ، ولی بدون سخن ارشادی سالم (تعرف انه قد خلف ولده جعفرا امام على الأمة) گزارش کرده است (الکافی، ج۱، ص۳۹۷).
4.. ر.ک: صفار، همان، صص۵۲۹-۵۳۰؛ كشی، همان، ج۲، ص۵۰۴؛ صدوق، كمال الدین، ص۲۲۹.
5.. در گزارش كشی به جای امام باقر علیه السلام، امام صادق علیه السلام آمده كه مخالف گزارشهای كلینی و عیاشی است و درست به نظر نمیرسد. ر.ک: کشی، همان، ج۲، ص۵۰۴.