زیدیه معرفی میشود و درعینحال هیچ اطلاعاتی دربارهٔ وی وجود ندارد.۱ ابوضبار عبدی نیز چنین وضعیتی دارد و تنها به همراهی او در قیام زید اشاره شده است.۲
در برخی گزارشها نیز زیدی بودن، نشانهٔ نسب راوی، و نه مذهب اوست؛ برای نمونه یزید بن سلیط۳ و ابومصعب۴ «الزیدی» خوانده شدهاند؛ اما در روایات و منابع زیدی یا روایات خودشان قرینهای دال بر زیدی بودنشان نیست و بنا به قول خویی، احتمالاً این عنوان نشانهٔ نسب آنها به زید بن علی علیه السلام یا زید دیگری است.۵
گفتنی است از تعابیر رجالیان برمیآید که آنان بتریه را به «عامه» و «اهل سنت» نزدیک میدانند؛ چنانکه کشی عباد بن صهیب را یک بار «عامی» و بار دیگر «بتری» معرفی میکند۶ و همو عمرو بن خالد واسطی را عامی میداند؛۷ درحالیکه طوسی او را بتری میخواند.۸ طلحة بن زید را نیز نجاشی عامی، و طوسی بتری معرفی میکند.۹
با توجه به نوع حضور این راویان در اسناد احادیث امامی، میتوان آنان را به «راویان دارای کتاب» و «راویان بیکتاب» دستهبندی کرد؛ گرچه از میان راویان این دو دسته، برخی در روایات امامی حضور مؤثر دارند؛ اما چون نقشی منفی دارند، در این پژوهش آنان را «زیدیان مخالف» مینامیم. راویان دارای کتاب همواره در منابع رجالی امامی مهمتر تلقی شدهاند و بیشتر جرح و تعدیلهای رجالیان امامی دربارهٔ این دسته است. به احتمال قوی راویان دارای کتاب به سبب همین ویژگی موقعیت برجستهتری داشتهاند و چون بیشتر در کانون توجه دیگران بودهاند، مجموعه احادیث و
1.. همان.
2.. همان، ص۴۹۹. منابع زیدی نام او را ابوصبار ضبط كردهاند. ر.ک: ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۱۰۴؛ ابوالعباس حسنی، همان، ص۴۰۹.
3.. كشی، همان، ص۷۴۸؛ طوسی، همان، ص۳۴۵.
4.. برقی، همان، ص۵۰؛ طوسی، همان، ص۳۴۷.
5.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۲۱، ص۱۲۴.
6.. كشی، همان، صص۶۸۸، ۶۹۰.
7.. همان، ص۶۸۷.
8.. طوسی، همان، ص۱۴۲.
9.. نجاشی، همان، ص۲۰۷؛ طوسی، همان، ص۱۳۸.