71
زیدیه و حدیث امامیه

رجال‌شناسان و محدثان امامی فهرست‌هایی از طرق خود به کتاب‌های راویان پیشین گرد آوردند. برای نمونه گفته شده ابن‌بطه فهرستی از کتاب‌های نویسندگان و راویان را گرد آورده بود۱ که منبع مهمی برای فهرست طوسی و نجاشی بوده است.۲

از نیمهٔ قرن سوم به بعد میراث حدیث کوفه به قم منتقل شد؛ شهری که تنها شیعیان امامی را در خود جای داده بود و عالمانش به دلیل تفاوت‌هایی که در مبانی اعتقادی با شیعیان کوفه داشتند، گاهی کوفیان را به غلو متهم می‌کردند. در مکتب قم نامدارترین و بزرگ‌ترین کتاب‌های حدیثی امامیه توسط کلینی و صدوق نگاشته شد و جوامع حدیثی امامیه به طور مستقل شکل گرفت.

در قرن چهارم و پنجم مبانی اعتقادی و منابع امامیه و بیشتر فرق اسلامی دیگر صورت بسته بودند و عالمان هر فرقه به‌ظاهر از منابع و کتاب‌های دیگر فرقه‌ها دوری می‌کردند. به همین دلیل است که تأثیرات شیعیان غیرامامی را در حدیث امامیه بایست در سده‌های نخستین جست که هنوز جوامع حدیثی در حال شکل‌گیری بودند.

1.. نجاشی، همان، ص۳۷۳.

2.. برای نمونه ر.ک: طوسی، الفهرست، صص۱۴، ۱۶، ۲۰، ۲۱، ۲۲.


زیدیه و حدیث امامیه
70

عِزَّان کتاب معجم الرواة فی کتاب الأذان بحی على خیر العمل و عبدالسلام بن عباس وجیه کتاب معجم رجال الإعتبار وسلوة العارفین را بر اساس دو کتاب از ابوعبداللّٰه علوی (۴۴۵ق) و حسین بن اسماعیل شجری (۴۳۰ق) فراهم آورده‌اند. اما بارزترین کتاب رجالی زیدیه را، که بیش از همه درخور توجه است، عبدالسلام وجیه با نام أعلام المؤلفین الزیدیة نگاشته که در آن توجه تامّی به منابع رجالی همهٔ فرقه‌ها و از جمله امامیه نشان داده است و البته او نیز در زیدی کردن بسیاری از راویان غیر زیدی تلاش بسیاری کرده است.

در مجموع به سبب ضعف‌ها و کاستی‌های فراوانی که در منابع رجالی زیدیه به چشم می‌خورد، در معرفی راویان زیدی به‌ندرت به سراغ این منابع می‌رویم.

حدیث امامیه

محدثان امامی زودتر از محدثان زیدی و از سدهٔ سوم دست‌به‌کار نگارش کتاب‌های حدیثی شدند. در سدهٔ چهارم مهم‌ترین کتاب‌های حدیثی امامیه، الکافی اثر کلینی و آثار صدوق، شکل گرفتند. اما به‌هرروی همین جوامع حدیثی هم متکی به دفاتر و جزوات حدیثی بودند که راویان در سده‌های دوم و سوم فراهم آورده بودند. بنابراین برای آشنایی با تاریخ حدیث و نحوهٔ شکل‌گیری جوامع حدیثی امامیه، بررسی روایات محدثان و راویانی که در این دو قرن می‌زیستند، ضروری است.

حدیث امامیه نیز مانند حدیث دیگر فرقه‌های شیعی بیش از همه وام‌دار محدثان و راویان عراق و به‌ویژه کوفه است. راویان کوفی که در قرن دوم از امام باقر علیه السلام (۱۱۴ق)، امام صادق علیه السلام (۱۴۸ق)، امام کاظم علیه السلام (۱۸۳ق) و امام رضا علیه السلام (۲۰۳ق) بی‌واسطه یا باواسطه ‌روایت می‌شنیدند، مجموعه احادیث خود را یا به صورت کتاب درمی‌آوردند و یا در مجالس حدیث بر شاگردانشان املا می‌کردند. محدثان و مشایخ امامی در سدهٔ سوم این دفاتر و جزوات را دست‌به‌دست می‌گرداندند و با توجه به اعتبار راوی و میزان وثاقت ناقل خبر در ترویج آنها می‌کوشیدند. آنها برای ارزیابی اعتبار این مجموعه‌ها طریق و سند منتهی به راوی را نیز بررسی می‌کردند و برخی

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49796
صفحه از 575
پرینت  ارسال به