535
زیدیه و حدیث امامیه

«محمد بن مسلم طائفی» که کشی او را در شمار اصحاب اجماع آورده است، تنها یک روایت با نسبت «طائفی» در کتاب‌های حدیثی دارد۱ و در بقیهٔ اسناد «محمد بن مسلم» به صورت مطلق آمده است.۲ کنیهٔ «ابوبصیر» نیز بین پنج راوی مشترک است۳ و بدین سبب نمی‌توان همهٔ دوهزار حدیث را به «ابوبصیر اسدی» که در اصحاب اجماع نام برده می‌شود، متعلق دانست.

به‌هرروی از مقایسهٔ این جدول و جدول راویان زیدی برمی‌آید که پرروایت‌ترین راویان زیدی هم‌تراز کم‌روایت‌ترین راویان اصحاب اجماع‌اند؛ ازاین‌رو باید گفت تأثیر راویان زیدی در احادیث امامی به اندازهٔ راویان برجستهٔ امامی نیست. به نظر می‌رسد نویسندگان امامی بیش از همه احادیث خود را از دفاتر و جزوات حدیثی محدثان نام‌آور نخستین امامی برگرفته‌اند و درعین‌حال در مواردی که راوی از هر باور و مذهبی روایات به ظاهر قابل اعتمادی از امام صادق علیه السلام و امام باقر علیه السلام داشته است، از کتاب‌ها و مصنفات آنان نیز بهره برده‌اند. بدین ترتیب در تأثیر راویان زیدی بر احادیث امامی همچنان‌که نباید غلو کرد و سخن به گزاف گفت، نمی‌توان از شمار قابل توجه روایات آنان و انواع اثربخشی این دسته از شیعیان بر منابع حدیثی امامیه چشم‌پوشی کرد و نبایست آن را اندک یا غیرقابل ذکر دانست.

پس از این مقدمات، باز هم تأکید بر این نکته لازم است که این آمار و اعداد و مقایسهٔ آنها چه دربارهٔ اصحاب اجماع و چه راویان زیدی تنها بر اساس مبنای خویی انجام پذیرفته که کتاب‌های اربعه و به تبع آن بیشتر منابع فقهی را ملاک قرار داده است. بدیهی است اگر کتاب‌های دیگر امامی، همانند فضایل‌نگاری‌ها، تفاسیر و امالی‌ها را شمارش کرده و در این مجموعه داخل کنیم، احتمال تغییر آمار و نتایج وجود دارد؛ زیرا زیدیان و به طور کلی شیعیان غیرامامی بیشتر از این جهت که در

1.. طوسی، الامالی، ص۴۸۶.

2.. گرچه خویی «محمد بن مسلم» را با فرد یادشده در اصحاب اجماع همسان می‌داند و بدین ترتیب همهٔ دوهزار حدیث را بدو نسبت می‌دهد؛ ر.ک: خویی، همان، ج۱۸، ص۲۵۸.

3.. خویی، همان، ج۲۲، ص۴۹.


زیدیه و حدیث امامیه
534

مهدی موعود غایب پنداشتند.۱ عبداللّٰه بن بکیر را نیز برخی فطحی خوانده‌اند.۲

پیش از سنجش و مقایسهٔ روایات اصحاب اجماع و راویان زیدی باید اشاره کرد که چندین راوی در این جدول با راویان دیگر مشترک‌اند؛ پس می‌توان گفت تعداد احادیث آنها، چنان‌که خویی ارائه کرده، رقمی دقیق و بی‌خطا نیست. برای نمونه

1.. مفید، الفصول المختاره، ص۳۰۵.

2.. طوسی، الفهرست، ص۱۰۶.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 50041
صفحه از 575
پرینت  ارسال به