513
زیدیه و حدیث امامیه

برای نجاشی است،۱ به احتمال قوی این وثاقت نیز برگرفته از توثیقات و داوری‌های ابن‌عقده است. دیگر رجالیان امامی از وصف رجالی غیاث اطلاعات چندانی ندارند و طوسی تنها به کتاب او طریق می‌دهد و او را از بتریان برمی شمارد.۲ در برابر، رجال‌شناسان اهل سنت وی را به‌خوبی می‌شناسند؛ زیرا پسرعموی وی، حفص بن غیاث نخعی، از بزرگان اهل سنت بوده است. اهل سنت به‌تفصیل دلایل ضعف غیاث را بازگو گرده‌اند؛ از همه مهم‌تر اینکه او نقل حدیث را برای سرگرمی و کسب درآمد پیشه کرده بود و از کذب و جعل نیز ابایی نداشت.۳ با وجود این به سبب روایات فراوان غیاث، که بنابر شمارش خویی در کتاب‌های اصلی امامی به ۱۸۱ روایت می‌رسد،۴ کوشیده‌اند بین غیاث بن ابراهیم کذاب و غیاث بن ابراهیم ثقه تفاوت بگذارند.۵

ابراهیم بن عمر یمانی

نجاشی بر اساس قول «ابوالعباس» وی را ثقه می‌داند؛۶ اما ابن‌غضائری وی را که از راویان کتاب سلیم بن قیس نیز هست،۷ با تأکید تضعیف می‌کند.۸ ابراهیم بن عمر بنابر شمارش خویی ۶۸ روایت در کتاب‌های چهارگانهٔ امامی دارد۹ و شاید به سبب همین روایات قابل توجه، علامه حلی بر تضعیف ابن‌غضائری وقعی نمی‌نهد.۱۰ بااین‌همه نقل شده است که شهید ثانی در حاشیه‌ای که بر خلاصة الاقوال نگاشته، برخلاف نظر علامه، جرح ابن‌غضائری را بر توثیق نجاشی ترجیح داده و افزوده است:

1.. نجاشی، الرجال، ص۳۰۵.

2.. طوسی، الفهرست، ص۱۲۳؛ همو، الرجال، ص۱۴۲.

3.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۲، صص۳۲۰-۳۲۳.

4.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۴، ص۲۴۷.

5.. همان.

6.. نجاشی، همان، ص۲۰.

7.. همان، ص۸.

8.. ابن‌غضائری، الرجال، ص۳۶.

9.. خویی، همان، ج۱، ص۲۴۰.

10.. حلی، خلاصة الاقوال، ص۵۱.


زیدیه و حدیث امامیه
512

افزون بر موارد بالا راویانی توثیق‌شده نیز هستند که در منابع فریقین ناشناخته‌اند و هیچ جرح و تعدیلی برایشان ذکر نشده است. اسماعیل بن زید،۱ حسن بن حسین سکونی،۲ خطاب بن مسلمه،۳ سعید بن عبدالرحمن،۴ زیاد بن ابی‌غیاث،۵ اسحاق بن عمار بن حیان و پسرش محمد بن اسحاق۶ از این گروه‌اند.

به نظر می‌رسد این راویان توثیق‌شده که گاهی در اسناد روایاتی در جرح راویان مشهور، به‌ویژه در رجال کشی یافت می‌شوند، برساخته یا کمک‌گرفته‌شده هستند تا روایات خاص و سرنوشت‌ساز از آنها روایت شود. برای نمونه از ایشان روایاتی در جرح زراره،۷ مغیرة بن سعید۸ و شش تن دیگر۹ دیده می‌شود.

۴. تکذیب‌شدگان

گروهی از راویان توثیق‌شده‌ توسط ابن‌عقده در منابع رجالی دیگر تکذیب و تضعیف شده‌اند و درعین‌حال در منابع روایی امامیه پرروایت‌اند. ازاین‌رو رجال‌شناسان امامی در برابر این تضاد در جرح و تعدیل، کوشیده‌اند وثاقت نجاشی را برتری دهند و جرح را ساقط اعلام کنند؛ هرچند این مسئله با اختلاف نظرهایی همراه بوده است. برای نمونه در اینجا به دو مورد اشاره می‌کنیم.

غیاث بن ابراهیم

غیاث یکی از راویان برجسته و پرحدیث زیدی است که پیش از این او را به‌تفصیل معرفی کردیم. با وجود این نجاشی او را ثقه می‌داند و چون ابن‌عقده راوی کتاب او

1.. نجاشی، همان، ص۲۸.

2.. همان، ص۵۱؛ طوسی، الفهرست، ص۱۰۱.

3.. نجاشی، همان، ص۱۵۴.

4.. همان، ص۱۸۱.

5.. همان، ص۱۷۲.

6.. همان، صص۷۱، ۳۶۱.

7.. كشی، الرجال، ج۱، ص۳۶۵.

8.. همان، ج۲، ص۴۸۹.

9.. همان، ج۲، ص۵۹۱.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49458
صفحه از 575
پرینت  ارسال به