511
زیدیه و حدیث امامیه

کلینی روایتی از وی دربارهٔ جنگ‌های امام علی علیه السلام آورده۱ و به‌اشتباه وی را رافع بن سلمه خوانده است. می‌توان خاندان رافع را از سنیان مایل به شیعه یا معتقد به تشیع خاص کوفه هم برشمرد که به دوستی دو خلیفهٔ نخست در کنار امام علی علیه السلام اعتقاد داشتند.

زکریا بن یحیی بن صُبَیح واسطی مشهور به زَحمُویه (۲۳۵ق)

این راوی که نجاشی او را ثقه و از ناقلان امام صادق علیه السلام معرفی می‌کند،۲ در حقیقت از اساتید و محدثان اهل سنت است که عبداللّٰه احمد حنبل (۲۹۰ق)،۳ ابن‌ضحاک (۲۸۷ق)،۴ ابن‌مخلد (۲۷۶ق)،۵ حسن بن سفیان نسوی (۳۰۳ق)۶ و بسیاری دیگر از او حدیث گفته‌اند.۷

۳. نویسندگان ناشناس

برخی راویان توثیق‌شدهٔ نجاشی در منابع اهل سنت یا زیدیه قابل شناسایی نیستند و یا اهل سنت آنها را بسیار به‌اختصار معرفی کرده‌اند؛ مانند طلاب بن حوشب،۸ ربیع بن ابی‌مدارک۹ و حسن بن حسین بن حسن جحدری۱۰ که نمی‌توان به‌قطع آنان را از اهل سنت یا شیعه دانست. این افراد معمولاً روایات انگشت‌شماری در منابع روایی دو فرقه دارند و به نظر می‌رسد چندان پرروایت و برجسته نبوده‌اند که بیش از این شناسانده شوند.

1.. كلینی، همان، ج۱، ص۳۴۵.

2.. نجاشی، همان، ص۱۷۳.

3.. احمد بن حنبل، همان، ج۵، ص۲۲۶.

4.. ابن‌ابی‌عاصم، الآحاد و المثانی، ج۲، ص۳۲ و ج۴، صص۱۹۴، ۴۴۰.

5.. ابن‌مخلد، ما روی فی الحوض والكوثر، ص۹۳.

6.. حسن بن سفیان نسوی، كتاب الاربعین، ص۵۸.

7.. ر.ک: ابن‌ماكولا، همان، ج۴، ص۱۷۹.

8.. نجاشی، همان، ص۲۰۷؛ ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح والتعدیل، ج۴، ص۵۰۲.

9.. نجاشی، همان، ص۱۶۴؛ عجلی، معرفة الثقات، ج۱، ص۳۵۶.

10.. نجاشی، همان، ص۴۶؛ ابن‌حبان، الثقات، ج۶، ص۱۶۳.


زیدیه و حدیث امامیه
510

می‌رسد این راویان در اصل از اهل سنت بوده‌اند که به واسطهٔ زیستن در کوفه و هم‌جواری با شیعیان نام آنها در اسناد یا کتاب‌های شیعیان آمده و بر این اساس بزرگان پسین زیدی یا شیعی آنان را به عنوان راویان شیعی در منابع رجالی معرفی کرده‌اند.

ابومنذر جفیر بن حکم عبدی

نجاشی او را ثقه، عربی و راوی امام صادق علیه السلام معرفی می‌کند.۱ بردیجی وی را به‌اختصار معرفی می‌کند۲ و طبرانی برخی روایات او را می‌آورد.۳ به نظر می‌رسد نام درست این راوی «جیفر» است؛ زیرا منابع اهل سنت و نیز طوسی این گونه ثبت کرده‌اند.۴ به نظر می‌رسد پسر جیفر، منذر، به شیعه نزدیک‌تر بوده است؛ زیرا صدوق به روایات وی طریق می‌دهد و از آنها یاد می‌کند۵ و دیگر منابع امامی نیز گاه روایات او را آورده‌اند.۶

رافع بن ‌سلمه بن زیاد اشجعی

نجاشی او را کوفی و از راویان امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام و «ثقة من بیت الثقات و عیونهم» معرفی می‌کند.۷ روایات رافع، که یکی از آنها حدیث مشهور «بهترین مردم بعد از پیامبر ابوبکر و سپس عمر است» از امام علی علیه السلام است، در منابع اهل سنت گزارش شده است.۸ بخاری رافع بن سلمه و اجدادش را که از صحابهٔ امام علی علیه السلام بوده‌اند معرفی کرده است؛۹ نام صحابی امام علی علیه السلام ابوالجعد رافع اشجعی بوده که

1.. نجاشی، همان، ص۱۳۱. او در شرح‌حال پسرش منذر ضبط «حكیم» را آورده است كه درست به نظر نمی‌رسد (ر.ک: همان، ص۴۱۸).

2.. بردیجی، اسماء المفرده، ص۱۶۲.

3.. طبرانی، المعجم الاوسط، ج۴، ص۲۲۳؛ طبری، تاریخ الطبری، ج۳، ص۹۷.

4.. ر.ک: طوسی، الرجال، ص۱۷۸؛ منقری، كتاب الصفین، ص۲۹۶.

5.. ر.ک: صدوق، كتاب من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۹۵ و ج۴، ص۴۹۹.

6.. برای نمونه ر.ک: كلینی، الکافی، ج۸، ص۳۶۰؛ طوسی، الامالی، ص۴۶۰.

7.. نجاشی، همان، ص۱۶۹.

8.. برای نمونه ر.ک: احمد بن حنبل، المسند، ج۴، ص۳۰۶ و ج۵، ص۲۷۱.

9.. بخاری، التاریخ الكبیر، ج۳، ص۳۰۵.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49355
صفحه از 575
پرینت  ارسال به