عقاید المؤید باللّٰه به گونه‌ای در یمن گسترش یافت که فرقهٔ «مؤیدیه» بنا شد.۱
زیدیه در یمن تحولات بسیاری را پشت سر گذاشت. گاه حکومت را به دست گرفت و گاه به عقب رانده شد؛ اما همواره در میان آنان امامانی ظهور می‌کردند که معمولاً دست به شمشیر می‌بردند. آخرین امام زیدی محمد بدر المنصور باللّٰه در سال ۱۹۶۲م پیش از آنکه بتواند قدرت را از پدر به ارث ببرد، با کودتا حکومت را از دست داد و در انگلستان به هنگام تبعید درگذشت. ازآنجاکه شرط امامت در زیدیه حکومت کردن و در دست داشتن قدرت است، زیدیان فعلی بدون امام هستند.۲
تحول باورهای زیدیه
زیدیهٔ نخستین، که پس از قیام زید در سال ۱۲۲ق شکل گرفت، در حقیقت آمیزه‌ای از چندین باور و اندیشهٔ رایج در کوفه بود. شاید تنها وجه مشترک در اعضای این گروه اعتقاد به شورش و مبارزهٔ مسلحانه ضد حاکم وقت بود؛ اندیشه‌ای که امام صادق علیه السلام یارانش را به‌شدت از آن نهی می‌کرد. در گزارشی آمده است که امام با حریز بن عبداللّٰه سجستانی که شمشیر کشیده و در سجستان با خوارج جنگیده بود، به تندی رفتار کرد و به او اذن ورود نداد.۳ شاید مرز میان شیعیان کوفی، که بیشتر به زیدیه نام‌بُردار شدند، و شیعیان مدنی همین باور بوده است.
گفتنی است کوفه پایگاه شیعیان خاص و علویان بود. مذهب مردم کوفه به طور عام ویژگی‌هایی داشت که به رغم وجود گرایش‌هایی چون تشیع زیدی، امامی، فطحی و... دارای ویژگی‌هایی مشترک بودند؛ به گونه‌ای که گاه رجال‌شناسان برای معرفی اعتقاد راوی به عبارت «کوفی المذهب» اکتفا می‌کردند.۴ ازاین‌رو به نظر
1.. ویلفرد مادلونگ، «زیدیه»، ترجمهٔ محمد منافیان، طلوع، ۱۳۸۴ش، شج۱۵، ص۱۸۲.
2.. ر.ک: هالم، همان، ص۳۶۳.
3.. ر.ک: كشّی، همان، ج۲، صص۶۸۰-۶۸۱.
4.. ابن‌ندیم از این اصطلاح چندین بار برای معرفی نویسندگان كوفه استفاده کرده است. ر.ک: ابن‌ندیم، همان، صص۷۶، ۸۰، ۹۱.
