509
زیدیه و حدیث امامیه

در رجالشان از وی آورده‌اند، نشان می‌دهد ابن‌عقده طرق متعددی به روایات و کتاب سلّام داشته است. یکی از اصول شانزده‌گانه‌ای که باقی مانده‌اند نیز با ۱۰ حدیث مربوط به اصل سلّام بن ابی‌عمره خراسانی است.۱ باز هم طریق ماندگاری این اصل به همان طریق طوسی، یعنی تلعکبری از ابن‌عقده،۲ بازمی‌گردد. شاید دلیل باقی ماندن طرق طوسی، عظمت شخصیت او، و رواج کتاب‌ها و روایاتش در مدارس علمی امامیه است.

اهل سنت به روایات و وضعیت رجالی سلّام بن ابی‌عمره بیشتر آگاه بودند. آنان وی را ضعیف و «کسی که از ثقات مقلوب نقل می‌کند» وصف کرده‌اند.۳ ازاین‌رو به نظر می‌رسد سلّام از محدثان آشنا و ناقل راویان شیعی و اهل سنت بوده است. گفتنی است بررسی اسناد روایات سلّام در منابع شیعی و سنی نشان می‌دهد او بیشتر روایاتش را به پیامبر صلی الله علیه و اله و صحابه می‌رساند و به‌ندرت از امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام نقل می‌کند. روایت سلّام از زیدیان مشهوری چون ابوالجارود،۴ و نیز توجه منابع و بزرگان زیدی همانند وکیع بن جراح۵ به روایات او، نشان می‌دهد وی نیز بر باور زیدی بوده است. فرات کوفی شماری از روایات سلّام را ذکر کرده۶ که برخی از آنها در امالی‌های امامی گزارش شده‌اند.۷

۲. اهل سنت

برخی راویان توثیق‌شدهٔ نجاشی در منابع روایی و رجالی امامی ناشناخته‌اند؛ اما رجالیان اهل سنت آنان را می‌شناسند و به روایات ایشان اشاره دارند. ازاین‌رو به نظر

1.. ر.ک: نخبة من الرواة، الاصول الستة عشر، ص۱۱۷.

2.. طوسی، الفهرست، ص۱۴۴.

3.. ر.ک: ابن‌حبان، كتاب المجروحین، ج۱، ص۳۴۱؛ ابن‌عدی، الكامل فى ضعفاء الرجال، ج۳، ص۳۰۹؛ ابن‌ماكولا، همان، ج۷، ص۲۴۵.

4.. ر.ک: مجلسی، بحار الانوار، ج۲۴، ص۴۲.

5.. بخاری، التاریخ الكبیر، ج۴، ص۱۳۳.

6.. فرات كوفی، التفسیر، صص۹۲، ۱۹۷، ۳۹۹.

7.. طوسی، الامالی، ص۲۶۹.


زیدیه و حدیث امامیه
508

خاندان بزرگ ابوجهم در کوفه می‌گوید.۱ نجاشی اکثر روایات سعید را از ابان بن تغلب برمی‌شمارد که نقل‌های متعدد وی از ابان و نیز روایت کتاب‌های او شاهد درستی سخن نجاشی است.۲ منابع زیدی و نیز فضایل‌نگارها روایات بسیاری از ابان از زید بن علی علیه السلام، یا ابان از نفس زکیه را به واسطهٔ سعید بن ابی‌جهم گزارش کرده‌اند.۳ سند بیشتر این روایات به گونه‌ای است که نشان می‌دهد احادیث ابان بن تغلب، به‌ویژه با موضوع فضایل علی علیه السلام، در خاندان ابوجهم و از سوی پسران و نوادگان دست‌به‌دست شده و به ابن‌عقده رسیده است.۴ نجاشی برای نوهٔ سعید، منذر بن محمد، نیز شرح‌حال آورده و او را توثیق کرده است.۵ کتاب‌های منذر به موضوع کتاب‌های‌ بیشتر نویسندگان زیدی همانند ثقفی و منقری شباهت دارد و با این عناوین است: «کتاب الجمل»، «کتاب صفین»، «کتاب النهروان» و «کتاب الغارات».۶

ابوعلی سلّام بن ابی‌عمره خراسانی

نجاشی وی را ثقه، از راویان امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام و اهل کوفه می‌داند.۷ منابع امامی برخی از روایات سلّام را در حوزهٔ فضایل نقل کرده‌اند. منابع زیدی و اهل سنت نیز به‌وفور روایات او را آورده‌اند. در یکی از نقل‌های طوسی از روایات سلّام تاریخ و مکان املای احادیث مشخص شده است و بر اساس آن ابن‌عقده در سال ۳۳۰ق، بعد از نماز جمعهٔ بیست و دوم ماه جمادی الاولی، روایات سلّام را در مسجد براثا املا کرده است.۸ مقایسهٔ طریق ابن‌عقده در این مجلس املا با آنچه که نجاشی و طوسی

1.. نجاشی، همان، صص۱۷۹، ۱۸۰.

2.. ر.ک: همان، ص۱۱؛ طوسی، الفهرست، ص۵۸.

3.. ابوعبداللّه علوی، تسمیة من روى عن الإمام زید بن علی علیه السلام من التابعین، ص۱۵؛ شجری، الامالی الاثنینیه، ص۵۷۸.

4.. برای نمونه ر.ک: ابن‌طاووس، الطرائف، صص۲۴، ۲۴۱؛ همو، الیقین، صص۱۳۵، ۱۷۱؛ حاكم حسكانی، شواهد التنزیل، ج۱، صص۳۸۷، ۵۳۴ و ج۲، صص۷۴، ۳۳۰؛ ابن‌سمعون، الامالی، صص۱۹۹، ۲۵۰، ۲۳۵.

5.. نجاشی، همان، ص۴۱۸.

6.. همان.

7.. همان، ص۱۸۹.

8.. طوسی، الامالی،‌ ص۲۶۹.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49646
صفحه از 575
پرینت  ارسال به