ابوعبداللّٰه جعفی راوی است، که مقایسهٔ اسناد۱ نشان میدهد ظاهراً او ابوعبداللّٰه محمد بن عبداللّٰه بن حسین جعفی (۳۰۵-۴۰۲ق) فقیه حنفی اهل کوفه است که منابع اهل سنت وی را توثیق کردهاند۲ و در امامیه ناشناخته است.۳ بههرروی طریق ابوعبداللّٰه جعفی به کتاب عبدالملک، که نجاشی آن را ارائه کرده است، باقی نمانده و تنها طریق طوسی با شش روایت ماندگار شده است؛ هرچند منابع روایی امامی، هیچ یک، روایات این فرد نزدیک به اهل سنت و گاه شیعه را گزارش نکردهاند. به نظر میرسد عبدالملک از گروه شیعیان کوفه است که به اعتقادات اهل سنت نزدیک بودند و ممکن است از زیدیان کوفی باشد. البته اگر او را زیدی بدانیم باید در زمان زیست او تجدید نظر کنیم و آن را به روزگار پس از قیام زید (سال ۱۲۲ق بهبعد) برسانیم. در این صورت او نمیتواند با یک واسطه از امام علی علیه السلام نقل کند و باید احتمال داد که او یا راویانش واسطهها را انداختهاند.
بررسی کامل و همهجانبهٔ زندگی و روایات عبدالملک بن حکیم ما را به این نتیجه میرساند که چون وی در منابع اهل سنت توثیق نشده است، منبع نجاشی در توثیق او منابع اهل سنت نیستند؛ بنابراین احتمالاً منبع نجاشی برای این توثیق، ابنعقده است که همشهری عبدالملک و نزدیک به اعتقادات زیدی او بوده است؛ زیرا تنها ابنعقده وی را در منابع امامی معرفی کرده است. مشخص نیست که چرا تنها نجاشی، و نه طوسی، این توثیق را گزارش کرده است.
حسن بن جعفر بن حسن بن حسن علیه السلام
نجاشی حسن بن جعفر را ثقه میداند و به روایت داشتن او از اعمش و امام صادق علیه السلام اشاره دارد.۴ حسن بن جعفر از کسانی است که به گفتهٔ ابوالفرج در قیام حسین بن
1.. ر.ک: صوری، الفوائد المنتقاة والغرائب الحسان عن الشیوخ الكوفیین، ص۸۰؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۴، ص۲۲۱.
2.. خطیب بغدادی، همان، ج۵، ص۴۷۲.
3.. بحرالعلوم نیز قاضی ابوعبداللّه جعفی را همین فرد معرفیشده میداند (ر.ک: فوائد الرجالیه، ج۲، ص۶۵)؛ اما برخی رجالشناسان معاصر در این اتحاد را تردید افکندهاند (ر.ک: عرفانیان، مشایخ الثقات، ص۴۳).
4.. نجاشی، همان، ص۴۶.