برده و نقل کرده است؛ ازاین‌رو عبارات مشترکی در دو منبع دیده می‌شود.

از سوی دیگر نجاشی معمولاً این بتریان را «عامی» (از اهل سنت) می‌خواند که امری طبیعی است؛ زیرا بتریان به اعتقادات اهل سنت بسیار نزدیک بودند. نجاشی عامر بن کثیر، عبادة بن زیاد و یحیی بن سالم را زیدی می‌‌خواند؛ درحالی‌که طوسی از آنها سخنی به میان نیاورده است. از آن سو طوسی، عمر بن موسی وجیهی و ابوالفرج اصفهانی را زیدی می‌داند؛ درحالی‌که نجاشی به اینان اشاره‌ای ندارد. دربارهٔ حصین بن مخارق وضعیت چنین است که هیچ یک از این دو رجالی به مذهب زیدی او اشاره ندارند؛ اما ابن‌غضائری این راوی را زیدی می‌خواند.

ابوالجارود تنها کسی است که نجاشی و طوسی بر زیدی بودن وی اتفاق دارند. این مقایسه‌ها تنها براساس الفهرست طوسی و الرجال نجاشی صورت گرفته است و اگر الرجال طوسی هم داخل شود، زیدیان بیشتری مطرح می‌شوند؛ به علاوهٔ بتریانی که در کتاب نجاشی از ایشان یادی نشده یا به مذهب زیدی‌شان اشارتی نرفته است. یکی از آنان حسن بن صالح بن حی است که نجاشی این راوی مشهور به زیدی بودن را می‌آورد؛ اما به مذهبش اشاره نمی‌کند.

توثیق و تضعیف

آنچه بیش از همه در تأثیر ابن‌عقده بر نجاشی بارز و پراهمیت است، توثیق راویان متفرد به نجاشی است؛ یعنی راویانی که منبع دیگری آنها را ثقه ندانسته است. وضعیت رجالی راویانی که نجاشی در معرفی یا طرق کتاب آنها از ابن‌عقده یاد کرده، چنین است:

بدین ترتیب آمار قابل توجهی از راویان یا نویسندگانی که ابن‌عقده در معرفی آنها

از ابن‌نوح پرسیدم،^۱ و در شرح‌حال ابن‌نوح می‌گوید: «استاد و شیخ ما بود که از وی بهره بردیم».^۲ نجاشی و طوسی هر دو تصریح می‌کنند که ابن‌نوح در نقل حدیث ثقه بود؛^۳ اما طوسی می‌افزاید: «غیر أنه حکی عنه مذاهب فاسدهٔ فی الأصول مثل القول بالرؤیهٔ و غیره».^۴ فساد مذهب ابن‌نوح در برخی روایاتی که به حسین بن حمدان خصیبی رسانده مشخص است؛^۵ زیرا این خصیبی از سران و برجستگان غالیان نصیریه بوده است. طوسی پس از گزارش کتاب‌های ابن‌نوح و سرنوشت آنها، اشاره می‌کند که این استاد را ندیده است: «هذه الکتب کانت فی المسودهٔ و لم یوجد منها شیء... مات عن قرب إلا أنه کان بالبصرهٔ و لم یتفق لقائی إیاه».^۶ دیدار نداشتن طوسی و ابن‌نوح از روایاتی هم که طوسی از وی نقل می‌کند مشخص است؛ زیرا او روایات ابن‌نوح را باواسطه در کتاب‌هایش آورده است.^۷ به نظر می‌رسد اینکه طوسی به کتاب‌ها و سماع ابن‌نوح دسترسی پیدا نکرده سبب شده از منابع ابن‌نوح که مهم‌ترین آنها رجال ابن‌عقده بوده تأثیر چندانی نپذیرد و از‌این‌رو نجاشی در مقایسه با طوسی بیشتر از آراء و طرق ابن‌عقده نقل کرده است.

برخورد طوسی و نجاشی با راویان زیدیه متفاوت است. نجاشی به هیچ عنوان از تعبیر «بتری» استفاده نمی‌کند و در مقابل، طوسی در ده مورد این تعبیر را برای معرفی برخی راویان به کار می‌برد. به نظر می‌رسد طوسی بیش از کتاب‌های رجالی از کتاب‌های فرق‌نگاری متأثر بوده و این تأثر به واسطهٔ رجال کشی است که او به تلخیص و گزینش آنها اقدام کرده بود؛ زیرا کشی شماری از راویان زیدی و بتری را با نقل روایاتی دربارهٔ آنها معرفی می‌کند. کشی نیز از فرق الشیعة نوبختی بسیار بهره