489
زیدیه و حدیث امامیه

راویانی چون غیاث بن ابراهیم، مسعدة بن صدقه، طلحة بن زید و ابوالجارود بیش از دیگر زیدیان در المحاسن روایاتی دربارهٔ خوراکی‌ها، آداب و سنن رفتاری پسندیده دارند.

در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان روایات آنها را در این موضوعات به سه بخش روایات مربوط به خوراکی‌ها، روایات توصیه به عادات و رفتار پسندیده، و روایات عددی دسته‌بندی کرد. در بخش خوراکی‌ها معمولاً خواص نوعی گیاه، میوه یا طرز تهیهٔ برخی ضمادها و محلول‌ها برای درمان بیماری بیان می‌شود که مثلاً بِهِ شیرین برای نیروبخشی و شجاعت مفید است.۱ در روایات مربوط به رفتارهای پسندیده به رفتارهایی چون کوتاه کردن شارب و ناخن،۲ احترام به نان،۳ سه‌باره آب خوردن۴ و آغاز طعام با نام خدا۵ توصیه می‌شود. در روایات عددی نیز چند کار یا خصلت مشخص برشمرده می‌شود؛ مثل سه رفتار شادی‌بخش و سه رفتار غم‌افزا،۶ سه گروه که دین ندارند،۷ چهار خصلتی که سبب جلب نور خدا می‌شود،۸ و هفت رفتاری که پیامبر به سلمان سفارش کرد.۹

هرچند نمی‌توان در درستی همهٔ این اخبار تردید کرد، سنجش آنها با ملاک‌های نقد حدیث نشان می‌دهد بسیاری از آنها سست و خدشه‌دارند. گرامیداشت برخی خوراکی‌ها و میوه‌ها و دستور به پرهیز از برخی دیگر، از اموری است که بسته به منطقهٔ جغرافیایی و برای هر انسان خاص متفاوت است؛ پس نمی‌توان برای آنها احکام کلی بیان کرد و برای همهٔ شرایط و بیماری‌ها نسخه پیچید. ازاین‌رو به نظر می‌رسد روایاتی

1.. ابن‌شاپور زیات، طب الائمه، ص۱۳۶.

2.. عیاشی، التفسیر، ج۱، ص۳۸۸.

3.. کلینی، همان، ج۶، ص۳۰۳.

4.. برقی، المحاسن، ج۲، ص۵۷۶.

5.. همان، ج۲، ص۴۳۴.

6.. همان، ج۱، ص۴.

7.. همان، ص۵.

8.. همان، ص۸.

9.. همان، ص۱۱.


زیدیه و حدیث امامیه
488

رجالی و حدیث‌شناسی بر آنها نظارت کند. زیدیه در ابتدای شکل‌گیری و تا چندین دهه بعد اساساً فرقه‌ای سیاسی بود که با حرکت‌ها و جنبش‌های سیاسی مدتی رواج و گسترش می‌یافت و سپس فروکش می‌کرد و به محافل زیرزمینی محدود می‌شد.

حتی در زیدی بودن بسیاری از راویان و محدثان اختلاف است و بسیاری از پیروان این مذهب از بیان آشکار باورهایشان خودداری می‌کردند؛ زیرا ماهیت باور و اعتقاد آنها مخالفت با حکومت وقت بود و فتنه‌گری محسوب می‌شد. بزرگان و رهبران قیام‌گر زیدی نیز خودشان را موظف می‌دانستند پس از شکست‌ها اسامی یاران و همراهان خود را نابود کنند. گفته شده است در نبرد نفس زکیه پس از اینکه روشن شد طرف زیدی رو به هزیمت می‌رود، یکی از رهبران سپاهش به سرعت به مدینه بازگشت و دفتری را که نام پیروان محمد در آن بود آتش زد.۱ منصور عباسی نیز به‌سختی در پی نام و مشخصات یاران و باورمندان به شورش و قیام در برابر حکومت بود و وقتی که به نام آنها دست می‌یافت خانه و دودمانشان را به باد می‌داد؛۲ ازاین‌رو بسیاری از پیروان زیدیان یا حسنیان پس از دستگیری از زیدیه اعلام برائت می‌کردند و منکر همکاری با این گروه می‌شدند.

با این شرایط مجالس حدیث‌گویی و مجامع حدیثی زیدیه آرامشی نداشت تا آنان بتوانند برای ارزیابی اخبارشان ملاک‌های سنجش و کتاب‌های متقن تدوین کنند. ازاین‌رو راویان زیدی، و به‌ویژه بتریان که به اعتقادات اهل سنت نزدیک‌تر بودند، در کتاب‌ها و روایاتشان خود را محدود به هیچ قید و بندی برای چگونگی نقل حدیث نمی‌دیدند. این اباحیگری در اخذ حدیث وقتی بیشتر سبب ضعف روایاتشان می‌شود که راوی نیز متهم به جعل، حدیث‌سازی یا کذب باشد. برای نمونه دربارهٔ عمرو بن خالد واسطی گفته شده او از ادویه‌فروشان کاغذهایی می‌خرید و از روی آنها حدیث می‌گفت.۳

1.. طبری، تاریخ الطبری، ج۶، ص۲۱۵.

2.. همان، ج۶، ص۲۶۸.

3.. ابن‌عدی، الكامل فى ضعفاء الرجال، ج۵، ص۱۲۳.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49922
صفحه از 575
پرینت  ارسال به