487
زیدیه و حدیث امامیه

حجم دو کتاب است؛ بااین‌حال به نظر می‌رسد از جهت اشتراک موضوعی روایات راویان زیدی نیز می‌تواند مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا المحاسن برقی از جمله منابع روایی امامیه است که روایات زیدیه به‌وفور در آن راه یافته است و پیش از این اشاره شد که گاه برقی اخباری از این راویان را حفظ کرده است که در منابع دیگر امامی دیده نمی‌شود. نمی‌توان گفت احادیثی با موضوع خوراکی‌ها و آداب تنها از مختصات راویان زیدیه است؛ اما در کنار روایات بسیاری که برقی از راویان اهل سنت مثل سکونی دراین‌باره آورده است، شمار روایات راویان زیدی نیز درخور توجه و چشم‌گیر است.

در کنار راویان زیدی، از زید بن علی نیز چند روایت با این موضوع نقل شده است. برای نمونه از وی نقل کرده‌اند: «رسول خدا نهی کرده است که گوشت را بر سفره و با چاقو تکه‌تکه کنند»،۱ یا دربارهٔ خرمای مرغوب و مشهور مدینه که خاصیت ضد سم دارد چنین دستور داده است: «هستهٔ خرمای عَجوَه را باید گرفت و به‌خوبی کوبید سپس با روغن کهنهٔ گاو مخلوط کرد... و برای درمان مسمومیت خورد».۲ همچنین دستور پزشکی دیگری از زید دربارهٔ درما‌ن‌ بیماری چشم با سرمه‌ای از «قارچ یا دنبالان» صادر شده است.۳

بیشتر این سخنان و جملات که به صورت حدیث روایت شده است، به گفتارهای حکمت‌آمیز و پندآموز از بزرگان، حکیمان و طبیبان شباهت دارد و به نظر می‌رسد آراء و عقاید این گروه برای تأثیرگذاری بیشتر به شرع و دین پیوند خورده است. این دست احادیث چون با سیاست و اعتقادات و فقه ارتباط مستقیمی نداشته‌اند، حساسیتی ایجاد نکرده‌اند و راویان و محدثان همهٔ فرق هم از آنها استقبال کرده‌اند. به جز این، نقل و رواج این گونه روایات نزد زیدیه از آن روست که راویان آنان در نقل و بسط اخبارِ سست و بی‌پایه بیش از راویان دیگر فرق جَری بودند؛ زیرا اساساً زیدیه، به‌ویژه در روزگار نخستین، محدثان قوی و مجامع حدیثی ثابت و باثباتی نداشت تا قوانین

1.. برقی، المحاسن، ج۲، ص۴۷۲.

2.. قاضی نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ج۲، ص۱۴۷.

3.. همان.


زیدیه و حدیث امامیه
486

چون خود کتابی تفسیری داشته که نجاشی آن را دیده و نیکو ارزیابی کرده،۱ به منابع تفسیری پیشینیان علاقه داشته و در جمع و نقل آنها کوشیده است؛ زیرا او در طرق نجاشی و طوسی ۹ کتاب تفسیری روایت می‌کند که در ۶ مورد، طریق تنها متفرد به اوست؛ یعنی جز ابن‌عقده کس دیگری تفسیر را نقل نکرده است.

این‌ کتاب‌ها شامل تفسیرهای جابر بن یزید جعفی،۲ ابوالجارود،۳ حصین بن مخارق،۴ علی بن اسباط بن سالم،۵ عیسی بن داوود نجار۶ و محمد بن علی بن ابی‌شعبه۷ است. دو تن از این مفسران، یعنی ابوالجارود و حصین بن مخارق، به‌قطع زیدی‌اند؛ همچنین ابن‌عقده راوی تفسیر دو رهبر واقفی (علی بن حمزه بطائنی) و فطحی (علی بن حسن بن فضال) است.۸ پس می‌توان گفت ترتیب و نظمی که ابن‌عقده به تفسیر ابوالجارود داده و سبب رواج آن از سدهٔ سوم به‌بعد شده است، بر اساس تبحر و احاطهٔ وی بر تفاسیر دیگر صورت گرفته است؛ زیرا او اطلاعات لازم از تفاسیر نخستین را در اختیار داشته و شاید به‌گونه‌ای بر تفسیر ابوالجارود مستدرک نوشته است.

۵. خوراکی‌ها و آداب معاشرت

ابن‌عقده کتابی با نام «الآداب» داشته که طوسی در معرفی آن می‌گوید: «و آن کتابی بزرگ است که همانند کتاب المحاسن کتاب‌های بسیاری را دربر می‌گیرد».۹ روشن است مقایسه‌ای که طوسی بین دو کتاب ابن‌عقده و برقی انجام داده از جهت بزرگی و

1.. نجاشی، همان، ص۹۵.

2.. همان، ص۱۲۸.

3.. همان، ص۱۷۰؛ طوسی، الفهرست، ص۱۳۱.

4.. طوسی، همان، ص۱۱۱.

5.. نجاشی، همان، ص۲۵۲.

6.. همان، ص۲۹۴.

7.. همان، ص۳۲۵.

8.. ر.ک: نجاشی، همان، صص۲۵۸، ۲۵۰.

9.. طوسی، الفهرست، ص۷۴.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49763
صفحه از 575
پرینت  ارسال به