قمی بازتاب یافته دیده نمیشود، ابنعقده بوده است. ابنعقده که در مجامع اهل سنت رفتوآمد داشته است، روایاتی از تفسیر ابوالجارود را نقل کرده و رواج داده است که شاگردان و راویانی از اهل سنت نیز جذب آن شدهاند و در نتیجه تفسیر ابوالجارود را از وی نقل کردهاند. برای نمونه ابنشاهین (۳۸۵ق)، محدث اهل سنت و از شاگردان ابنعقده،۱ تفسیر ابوالجارود را در کتابش آورده بوده است.۲
شاگرد قمی که تفسیرش را نیز روایت کرده است،۳ ابوالفضل عباس بن محمد بن قاسم بن حمزة بن موسی علیه السلام، فردی گمنام است که تنها در دو سند صدوق حضور دارد.۴ در یکی از آنها امام رضا علیه السلام دربارهٔ کیفیت نماز بر جسد مصلوب زید بن علی سخن میگوید. صدوق این حدیث را غریب میخواند و میگوید در هیچ یک از اصول و مصنفات مانند آن را ندیده است و سندی شاذ دارد.۵
پس میتوان گفت این سخن مشهور که شکل کنونی تفسیر قمی درهمشدهٔ چندین تفسیر و گاه دستکاریشده از سوی متأخران اوست،۶ درست مینماید.
سه. تفسیر عیاشی
عیاشی (۳۲۰ق) به سیزده روایت تفسیری ابوالجارود اشاره میکند۷ که هیچ الگوی منظمی نمیتوان برای آنها تصور کرد. چون این کتاب ناقص به دست ما رسیده است، نمیتوان داوری درستی دربارهٔ آن داشت؛ هرچند او در یک مورد روایت ابوالجارود از زید بن علی را گزارش میکند که تفسیری زیدیوار و متمایل به قیام مسلحانه از آیه ارائه میدهد.۸ چون اسناد این تفسیر نیز موجود نیست نمیتوان به طریق دسترسی
1.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۲۱۷.
2.. همان، ج۱۱، ص۲۶۶.
3.. قمی، التفسیر، ص۲۷.
4.. صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۳۰۴؛ همو، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۲۳۲.
5.. صدوق، عیون اخبار الرضا، همان.
6.. ر.ک: كلبرگ، همان، ص۵۳۳؛ ماهر جرار، همان، ص۲۷.
7.. ر.ک: عیاشی، التفسیر، صص۹، ۱۷، ۳۸، ۸۶، ۱۵۴، ۲۲۵، ۲۸۳، ۲۸۸، ۳۳۳، ۳۳۴ و ج۲، صص۱۰۱، ۲۱۸، ۳۱۵.
8.. ر.ک: عیاشی، همان، ج۲، ص۳۱۵.