زیدی این دیدگاه را قبول ندارند و در اساس تقسیم‌بندی جارودی ـ بتری را ساختهٔ فرقه‌نگاران می‌دانند.^۱ ماهر جرار نیز با مقایسهٔ عقاید جارودی و زیدی در سده‌های پسین نتیجه گرفته است که منابع بعدی زیدیه از آراء خاص جارودیه استقبال نکرده‌اند و به‌ویژه قاسم رسّی در فهرست کردن اصول اعتقادات زیدیه، متفاوت از جارودیان کوفی عمل کرده است.^۲ فان اس نیز معتقد است زیدیهٔ متاخر متفاوت از جارودیه است؛ گرچه در مقایسه با بتریه، به جارودیه نزدیک‌تر است.^۳ از سوی دیگر گزارشی که پیش‌تر دربارهٔ اختلاف نظر یحیی بن عبداللّٰه در دیلم با پسر حسن بن صالح ذکر کردیم، تنها نشان‌دهندهٔ آن است که این امامان حسنی بر باور بتریان نبوده‌اند؛ اما دلالت روشن و صریحی هم بر جارودی بودن آنها ندارد.

۳. سلیمانیه

سلیمانیان یا جریریان پیروان سلیمان بن جریر رقی بودند که گفته شده ابتدا از یاران امام صادق علیه السلام بود و بعد به صالحیه پیوست؛ اما در چند دیدگاه با آنها اختلاف داشت. سلیمان امامت را شورایی می‌دانست و بداء و تقیه را انکار می‌کرد.^۴

به جز سه فرقهٔ یادشده از «نعیمیه» و «یعقوبیه» نیز ذیل فرقه‌های زیدیه نام برده‌اند.^۵ اگر قرار باشد برخی فرقه‌ها را ساختهٔ فرقه‌نگاران بدانیم، به نظر می‌رسد سلیمانیه و دیگر فرقه‌های زیدیه از این قبیل باشند؛ زیرا در کتاب‌های دیگر از جمله منابع حدیثی و تاریخی نامی از پیروان این گروه در میان نیست و بنابراین در این پژوهش هم سروکاری با آنها نخواهیم داشت.

د) بدگویی از برخی صحابه: جارودیه دشمنان امام علی علیه السلام و کسانی را که از بیعت او سر پیچیدند، کافر می‌شمردند.^۱ ابوالجارود مشابه همین باور را در قالب روایتی نقل کرده^۲ و اخباری نیز در دشمنی با طلحه،^۳ عایشه^۴ و برخی صحابهٔ دیگر^۵ گزارش کرده است. از سوی دیگر در برخی روایات او نشانه‌های علاقه به صحابهٔ خاصی مثل سلمان^۶ و ام‌سلمه^۷ دیده می‌شود.

ه) مهدویت و رجعت: جارودیان اعتقاد داشتند نفس زکیه و برخی دیگر از رهبران قیام‌ها مثل محمد بن قاسم صاحب طالقان زنده هستند و باز خواهند گشت.^۸ به نظر می‌رسد کشته شدن پیاپی رهبران قیام‌ها و نیز آشنایی با اندیشهٔ مهدویت، که پیش از آن در کیسانیه تبلور یافته بود، بسیاری از زیدیان و شورشیان را به مفهوم مهدی و بازگشت او باورمند کرده بود. مهدی دانستنِ نفس زکیه با مفاهیم مشابه بسیاری ارتباط یافت. امام قائمی که مهدی موعود است و جهان را پر از عدل می‌کند و با کشته‌شدنش (در حقیقت پنهان شدنش از چشم‌ها) امید بازگشت او می‌رود و نیز باور انتظار و رجعت مردگان به دنیا، همگی از لوازم باور مهدویت بود که جارودیان بدان اعتقاد داشتند.

بسیاری معتقدند که امروز نیز زیدیان یمن بر باور جارودیه هستند. معمولاً این ادعا مستند به سخن منصور باللّٰه عبداللّٰه بن حمزه (۶۱۴ق) است.^۹ البته پیش از او نشوان حمیری (۵۷۳ق) نیز به این نکته اشاره کرده است.^۱۰ بااین‌حال برخی از علمای