تا از امام برای پسرش نفس زکیه بیعت بگیرد، سخن میگوید.۱ به طور کلی دلالت و منبع خبر مبهم و گنگ است و به نظر میرسد منابع تاریخی زیدی آن را گزارش کرده بودهاند که کلینی نیز آن را آورده است؛ بااینهمه شاهدی برای رواج و رسوخ مفهوم زیدی اهلبیت در روایات و منابع امامی محسوب میشود. نمونههایی از این دست در منابع روایی امامی فراوان یافت میشود.۲
به نظر میرسد راهیابی مفهوم خاص از اهلبیت در کتابهای امامی، شکلهای مختلفی دارد. در تفسیر قمی به نقل از ابوالجارود از امام باقر علیه السلام آمده است که مصداق آیهٔ ۲۳ احزاب حمزه، جعفر و علی بن ابیطالب هستند.۳ مفید روایتی میآورد که در آن گفته شده است: «علی از ماست، حمزه از ماست و جعفر از ماست».۴ این روایت نیز بهنوعی بیانکنندهٔ اهلبیت مخصوص پیامبر صلی الله علیه و اله است. ابنطاووس نیز زیارتی را نقل میکند که در آن به فرزندان جعفر بن ابیطالب و عثمان بن امیرالمؤمنین، ابوبکر بن امیرالمؤمنین و عبداللّٰه بن حسن درود و سلام فرستاده میشود.۵ این زیارت کاملاً بازتابدهندهٔ افراد مقدس و ارجمند نزد شیعیان زیدی است؛ از سوی دیگر داشتن فرزندانی با نام ابوبکر و عثمان برای امام در منابع دیگر اشاره نشده است.
بهدرستی مشخص نیست چرا زیدیه این افراد را برگزیدند و حمزه و جعفر را در کنار امام علی علیه السلام یاد کردند. شاید این امر متأثر از عقاید فرقهٔ جناحیه باشد که معاویه، نوادهٔ جعفر، بزرگ آن بود و پیروانش که فرقهای غالیانه را پی ریختند، در فضیلت و برتری دادن به نیای وی کوشا بودند. از نگاهی دیگر میتوان گفت بازماندگان فرقهٔ جناحیه جذب زیدیه شدند و با خود عقاید پیشین، از جمله برتری دادن و تفضیل جعفر را به ارمغان آوردند. پیوند زیدیه و نوادگان جعفر در روایاتی که
1.. كلینی، همان، ج۱، ص۳۵۸-۳۶۲.
2.. برای نمونه ر.ک: طبری، همان.
3.. قمی، التفسیر، ج۲، ص۱۸۸.
4.. مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۷.
5.. ابنطاووس، اقبال الاعمال، ج۳، ص۳۴۳.