حجت بر مردم است انتقام خون او را خواهد گرفت.۱
به جز روایاتی که مستقیم به شمشیر کشیدن و قیام دعوت می‌کند، ابوالجارود راوی روایاتی پیشگویانه است و از بدتر شدن دین‌داری و اخلاق مردمان آینده خبر می‌دهد.۲ به نظر می‌رسد این روایات نیز برگرفته از این باور است که همواره باید در برابر وضع موجود شورش کرد؛ شاید هم زمینه‌ساز این تفکر برای مسلمانان آینده است که پیشینیان دستور و جواز این قیام‌ها را داده‌اند.
مهدی نفس زکیه
اعتقاد به مهدی موعود بودن نفس زکیه در زیدیهٔ نخستین، به‌ویژه پس از قیام ناکام وی و برادرش ابراهیم، شکل گرفت و انتظار برای بازگشت او از کوه‌های اطراف مدینه (کوه رضوی) «رجعت» خوانده شد. دیدگاه «رجعت» پیش از نفس زکیه نیز سابقهٔ دیرین داشت، و برخی اصحاب امام علی علیه السلام همانند اصبغ بن نباته را نیز از معتقدان به این باور دانسته‌اند.۳ حتی برخی گفته‌اند پیش از اسلام نیز عرب‌ها به بازگشت قهرمانان کشته‌شده اعتقاد داشتند.۴
بااین‌همه بارزترین گروه معتقد به رجعت، کیسانیه بودند که این اعتقاد را به فرق دیگر نیز منتقل کردند؛ آنان به رجعت محمد بن حنفیه باور داشتند و حتی ده‌ها سال پس از درگذشت وی بر این دیدگاه باقی بودند.۵ به‌ویژه تصریح شده که شاعران سدهٔ دوم همانند کثیر بن عبدالرحمن بن اسود (۱۰۵ق)،۶ بشّار بن بُرد (۱۶۷ق)۷ و حمیری (۱۷۳ق)۸ همگی بر مذهب کیسانیه و منتظر رجعت بودند. گفته شده کثیر بن
1.. طوسی، الغیبه، ص۱۸۹.
2.. برای مثال ر.ک: برقی، المحاسن، ج۱، ص۲۵۱؛ مروزی، كتاب الفتن، ص۳۹۰؛ طوسی، الامالی، ص۴۷۶؛ همو، الغیبه، ص۴۴۱.
3.. ر.ک: عقیلی، همان، ج۱، ص۳۹۰.
4.. فان اس، علم الكلام والمجتمع، ج۱، ص۴۰۶.
5.. ر.ک: هالم، همان.
6.. ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۹، ص۲۲.
7.. همان، ج۳، صص۱۳۷، ۲۲۱.
8.. همان، ج۷، ص۲۶۲ و نیز برای افراد دیگر با این باور ر.ک: همان، ج۹، ص۷ و ج۱۲، ص۲۰۴.
