447
زیدیه و حدیث امامیه

نظر می‌رسد پیش از زیدیه، کیسانیه چنین باوری را دربارهٔ محمد حنفیه داشته‌اند. شاید زیدیان با الگو گرفتن از کیسانیه به این دیدگاه رسیدند، یا باورمندان کیسانی که به زیدیه گرایش یافتند این باور را به مذهب جدید تزریق کردند. نمونهٔ بارز آن سالم بن ابی‌حفصه است که اقوال رجال‌شناسان و نیز روایات خودش نشان می‌دهد وی به محمد حنفیه همانند یک امام و حجت می‌نگریسته است.۱

بسیاری از روایات راویان زیدی در منابع امامی راجع به ظهور دوبارهٔ مهدی هستند. قیس بن ربیع با سندی که آن را به پیامبر صلی الله علیه و اله می‌رساند، نقل می‌کند: «دنیا به پایان نمی‌رسد مگر آنکه مردی از اهل‌بیت من که بدو مهدی گویند امت من را اداره خواهد کرد».۲ غیاث بن ابراهیم نیز از پیامبر صلی الله علیه و اله نقل می‌کند: «هر که قائم را که از فرزندان من است انکار کند، مرا انکار کرده است».۳ عمرو بن ثابت با واسطهٔ ابوالجارود از امام باقر علیه السلام ضمن خبری دربارهٔ خون شدن خاک نزد ام‌سلمه به نشانهٔ کشته شدن حسین علیه السلام نقل می‌کند: «مهدی از فرزندان حسین است».۴

مسعده خبری را روایت می‌کند که در آن از امام صادق علیه السلام می‌پرسند: «آیا امام علی علیه السلام از نام یاران قائم آگاهی دارد؟» و امام در پاسخ نزدیک به ۷۰ شهر را برمی‌شمرد که از هر یک چند تن به یاران امام خواهند پیوست تا عدد ۳۱۳ یار درست شود.۵ نکتهٔ جالب توجه در این روایت این است که نام شهر‌ها با اسامی رایج در سده‌های پسین ذکر شده است و بیشتر آنها شهرهایی هستند که در سدهٔ سوم و چهارم جزء ایران به شمار می‌رفتند؛ مثل قم، ری، نیشابور، مرو، هرات و مدائن. از این میان در آماردهی این خبر، از شهرهای شمال ایران همانند طالقان، جرجان (گرگان)، طبرستان و دیلم مردان بیشتری به قیام برمی‌خیزند. اگر در نظر آوریم که زیدیان از

1.. ر.ک: فصل دوم.

2.. طوسی، الغیبه، ص۱۸۲.

3.. صدوق، كمال الدین وتمام النعمه، ص۴۱۲؛ برای دیدن روایتی مشابه آن با سندی زیدی و افزوده‌ای در پایان روایت ر.ک: همان، ص۴۱۳.

4.. صدوق، الامالی، ص۲۰۳.

5.. طبری، دلائل الامامه، صص۵۵۴-۵۶۲.


زیدیه و حدیث امامیه
446

آمدند. وقتی پیامبر صلی الله علیه و اله به آنها نگریست، چشمانش پرآب شد... و فرمود: ما خاندانی هستیم که خدا برای ما آخرت را نسبت به دنیا ترجیح داده است و اینان اهل‌بیت من هستند که خدا آخرت را برای آنها برگزیده و پس از من تنها و مطرود گرفتار بلاهایی سخت خواهند بود تا آنکه قومی از این سوی می‌آیند ـ و با دست به سمت مشرق اشاره کردـ که پرچم‌هایی سیاه دارند، حق را می‌طلبند و به آنها داده نمی‌شود، تا سه بار چنین می‌کنند و می‌جنگند تا آنکه حق را به مردی از اهل‌بیت من می‌سپارند. پس زمین پر از عدل و داد می شود، همان‌گونه که پر از ستم و بیداد شده بود...».۱

ابومسلم خراسانی از سیاه‌جامگان بنی‌عباس بود که به نام دادخواهی اهل‌بیت از خراسان و مشرق‌زمین دعوت برای بنی‌عباس را آغاز کرد و بر بنی‌امیه شورید. به نظر می‌رسد قیام بنی‌عباس است که در این روایت از زبان پیامبر صلی الله علیه و اله تأیید می‌شود.

کوبیدن و پیش‌بینی سقوط بنی‌امیه نیز در روایات زیدی به‌وفور دیده می‌شود؛ از جمله طلحة بن زید با واسطهٔ امام صادق علیه السلام از امام حسین علیه السلام کشته شدن خود و سرانجام بنی‌امیه و نیز به‌نوعی قیام‌های بعدی هاشمیان را پیش‌بینی می‌کند: «ان أول قتیل هذه الأمة انا وأهل بیتی، والذی نفس حسین بیده لا تقوم الساعة وعلى الأرض هاشمی یطرف».۲

خروج قائم

در باورهای اولیهٔ زیدیه اعتقاد به مهدی موعود هنوز شکل نگرفته بود؛ زیرا زید قیام کرده بود و همو امام قائم شمرده می‌شد؛ اما پس از شکست‌ها و کشتارهای ناکام قیام‌کنندگان بعدی، باور زنده بودن قهرمان و بازگشت او تحت عنوان خروج مهدی موعود و نیز رجعت امامان قائم پیشین شکل گرفت؛ چنان‌که بعد از قتل نفس زکیه اندیشهٔ زنده بودن او در غیبت و انتظار بازگشتش شکل گرفت تا یاد و پیام وی زنده بماند و همواره مردم مترصد شرایط مناسب برای این بازگشت و قیام مجدد باشند. به

1.. طبری، دلائل الامامه، ص۴۴۵ و نیز روایت مشابه آن در ص۴۴۶.

2.. ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ص۱۵۸.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49946
صفحه از 575
پرینت  ارسال به