431
زیدیه و حدیث امامیه

نقل کرده است.

از نگاه زیدیه «امام» همواره بایستی «قائم»، یعنی به‌پاخاسته برای قیام، باشد و لزوماً امام قائم آخرین امام نیست. فضیل بن زبیر رسّان (یکی از داعیان زید) از زید نقل می‌کند: «منتظر از فرزندان حسین است و همان مظلومی است که خداوند فرموده است: (وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیهِ سُلْطَانًا)۱ و ولی این منتظرِ مظلوم نیز از فرزندان و ذریهٔ اوست».۲ به نظر می‌رسد اندیشهٔ انحصار امامت در فرزندان حسین علیه السلام نزد گروهی از زیدیه رواج داشته و آنان معتقد بوده‌اند که پس از قیام این منتظر و فرد موعود، او کشته خواهد شد و انتقامش به دست یکی از امامان و فرزندان بعدی وی خواهد بود. شاید این اندیشه نتیجهٔ قیام زید و پسرش یحیی و انتظار برای خروج منتقم آنان است.

شمار قابل توجهی از روایاتی که از زید نقل کرده‌اند، احادیث اخلاقی است که مردم را از نظر صفات و ویژگی‌ها و عواقب آنها دسته‌بندی می‌کند.۳ روایاتی نیز در برتری برخی مشاغل از او نقل کرده‌اند که در پذیرش دلالت آنها باید تأمل کرد؛ برای نمونه از قول زید روایت کرده‌اند: «نُه سهم روزی در تجارت، و بقیه در گوسفندداری است»۴. همچنین با واسطهٔ زید نقل شده است: «پیامبر دستور به دفن چهار چیز داد: مو، دندان، ناخن و خون».۵ به نظر می‌رسد این‌گونه روایات که با شمارش همراه است و به روایات عددیه یا جوامع الکلِم مشهورند، بیشتر توجه خصال‌نویسان را به خود جلب کرده‌اند.

۲. اعتقادات و باورها

شورش بر حکومت بیدادگر وقت شناسهٔ خاص افکار و باورهای زیدیه است؛ آنان

1.. اسراء:۳۳.

2.. طوسی، الغیبه، ص۱۸۸.

3.. ر.ک: صدوق، الخصال، ص۳۷، ۳۵۰؛ همو، ثواب الاعمال، ص۲۷۰؛ همو، علل الشرائع، ج۱، ص۳۰۹؛ همو، الامالی، صص۸۴ و ۳۶۶؛ خزاز قمی، كفایة الاثر، ص۲۹۹؛ طوسی، الامالی، صص۵۱۰، ۷۰۳؛ همو، تهذیب الأحكام، ج۷، ص۱۵.

4.. صدوق، الخصال، ص۴۴۶.

5.. همان، ص۲۵۱.


زیدیه و حدیث امامیه
430

رفتاری پسندیده، تفسیر، اهل‌بیت به‌ویژه فاطمه علیها السلام و حسنین علیهما السلام و گاه اخباری دربارهٔ مهدی موعود و قیام و جنگ. همچنین زید در روایاتی از ابوبکر و عمر و فرزندان آنها برائت جسته است.۱

از زید بن علی نزدیک به ۳۰ روایت در منابع امامی نقل شده که همگی شامل سخنان علی علیه السلام، برتری‌های او و لزوم حبّ علی علیه السلام، فاطمه علیها السلام و حسنین علیهما السلام است.۲ زید در مواردی راوی خطبهٔ امام علی علیه السلام است.۳ همچنین او دربارهٔ معنای حدیث «من کنت مولاه فعلی مولاه» امام علی علیه السلام را مرز تشخیص حزب خدا معرفی می‌کند: «نصبه علما لیعلم به حزب اللّٰه عند الفرقة».۴ همچنین زید نبرد همراه علی علیه السلام را برتر از نبرد همراه پیامبر صلی الله علیه و اله دانسته است.۵ او در اخبار بسیاری هم آیات قرآن را به دوستی علی علیه السلام تفسیر کرده است.۶ زید در تفسیر آیهٔ تطهیر، زنان پیامبر صلی الله علیه و اله را با دلایلی از مصادیق آیه خارج می‌کند و آیه را تنها شامل اهل‌بیت می‌داند.۷

در مواردی نیز اندیشه‌های زید یا زیدیه در این‌گونه روایات تفسیری به منابع امامی راه یافته است. برای نمونه وی از آیهٔ (وَاجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْک سُلْطَانًا نَصِیرًا)۸ «سلطان»، و از آیهٔ (یا بَنِی آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَیکمْ لِبَاسًا یوَارِی سَوْآتِکمْ وَرِیشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى)۹ «لباس تقوی» را به «شمشیر/خروج با شمشیر» و طبق نقل منبع اسماعیلی «لباس السلاح فی سبیل اللّٰه» تفسیر کرده است.۱۰ یکی از این دو روایت تفسیری را ابوالجارود از زید

1.. ر.ک: كشی، همان، ج۲، ص۵۰۵؛ ابوصلاح حلبی، تقریب المعارف، صص۲۴۹، ۲۵۰؛ طوسی، الامالی، ص۷۰۳؛ مفید، فصول المختارة، ص۲۴.

2.. برای نمونه ر.ک: مفید، الجمل، ص۱۵۷؛ صدوق، علل الشرائع، ج۱، صص۱۴۱، ۱۶۷، ۱۶۸؛ همو، الامالی، صص۱۹۷، ۳۰۹؛ طبری، دلائل الامامه، صص۱۱۱، ۱۳۰، ۱۴۸.

3.. ر.ک: طوسی، الامالی، ص۷۰۴؛ شریف مرتضی، الشافی فی الامامه، ج۳، صص۱۱۰، ۲۲۶.

4.. صدوق، الامالی، ص۱۸۵.

5.. طوسی، تهذیب الأحكام، ج۶، ص۱۷۰.

6.. برای نمونه ر.ک: قمی، التفسیر، ج۲، ص۲۸۰؛ طوسی، الامالی، صص۵۷، ۱۳۸.

7.. قمی، همان، ج۲، ص۱۹۳.

8.. اسراء:۸۰.

9.. اعراف:۲۶.

10.. عیاشی، التفسیر، ج۲، ص۳۱۵؛ مفید، الاختصاص، ص۱۲۷؛ قاضی نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ج۱، ص۳۴۴.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49596
صفحه از 575
پرینت  ارسال به