معمولاً بازتاب‌دهندهٔ نگرانی‌ها و اندیشه‌های رایج دربارهٔ این قیام‌های خونین است. در این استدلال‌ها بر باطل بودن مخالفان زید تأکید می‌شود؛ اما روش مبارزهٔ زید نیز پذیرفته نمی‌شود.

در روایتی طولانی گفته می‌شود پس از آنکه نامه‌های مردم کوفه به زید رسید، امام باقر علیه السلام او را از این خیزش بازداشت و هشدار داد که سرانجام پیشی گرفتن بر قضا و قدر، خوار کردن خود بدون هیچ تأثیری است. این سخن امام موجب خشم زید شد تا این باور رایج زیدیه در رد امامیه را به زبان آورد: «امام ما کسی نیست که در خانه بنشیند، پرده بیاویزد و از جهاد خودداری کند؛ بلکه امام ما کسی است که از حوزه‌اش محافظت کند و در راه خدا به‌تمامی بجنگد و از رعیت و حریمش دفاع کند».^۱ امام باقر علیه السلام در پاسخ وی حجتی از کتاب و سنت می‌طلبد و سپس بر لزوم نگه داشتن حرمت خون انسان‌ها و پرهیز از کشتار با استناد به آیات قرآن تأکید می‌کند. در پایان روایت امام می‌گوید: «ای برادر؛ به خدا پناه ببر از اینکه فردا در کناسه مصلوب باشی». امام سپس با چشمان اشک‌آلود می‌گوید: «داوری خداوند را می‌طلبم بین ما و آنها که دربارهٔ ما پرده‌دری می‌کنند، در حق ما ستم روا می‌دارند، اسرار ما را فاش و ما را به غیر از جدمان منسوب می‌کنند و آنچه نگفته‌ایم دربارهٔ ما می‌گویند».^۲ از این فراز پایانی نیز برمی‌آید مراد امام از «آنها که دربارهٔ ما پرده‌دری می‌کنند»، زید و یارانش است و امام نگاه انتقادآمیز و تندی نسبت به عملکرد زید دارد.

اما پذیرش این روایت ممکن نیست؛ زیرا سستی‌های فراوانی در آن یافت می‌شود. افزون بر نوع استدلال‌ها که بیشتر اشکالات و انتقادهایی متأخر دربارهٔ قیام‌های خونین و کشتارهای امامان زیدیه است، سند روایت هم ضعیف و مرسل است؛ سه راوی ابتدای سند، پس از امام، مهمل و مجهول‌اند.^۳ مهم‌تر آنکه امام نزدیک به ده سال پیش

رضا علیه السلام زیدیان که همواره در پی قیام و به دست گرفتن حکومت بودند، از این رخداد استقبال کردند و برای مدتی به امام رضا علیه السلام، به عنوان قائم آل‌محمد صلی الله علیه و اله، روی آوردند؛ چنان‌که برای نشر سخنان ایشان تلاش کردند و برخی کتاب‌های منسوب به امام رضا علیه السلام را نقل و روایت کردند. فهرست‌نگاران امامی نسخه‌هایی از روایات امام رضا علیه السلام را به واسطهٔ نوادگان زید نقل کرده‌اند.^۱ همچنین بزرگانی از شیعه که اخبار زید بن علی را می‌نگاشتند به اخبار امام رضا علیه السلام هم توجه داشتند.^۲ نوبختی نیز به فرقه‌ای از زیدیه اشاره می‌کند که پس از ولایت‌عهدی امام رضا علیه السلام به امامت ایشان باورمند شدند.^۳ برخی از اخبار مدح زید یا تأیید قیام او که از قول امام صادق علیه السلام بیان می‌شود، به روایت راویان از امام رضا علیه السلام به امام صادق علیه السلام می‌رسد.^۴

ازاین‌رو دور از انتظار نیست که در این دوره و پس از آن، راویان زیدی یا به طور عام شیعیان کوفی برای نزدیک نشان دادن باورهای امامان پیشینِ امامیه و زیدیه روایاتی تأییدآمیز نقل و شایع کرده باشند. این نزدیکی به‌ویژه در سخنان و عملکرد امام صادق علیه السلام بازتاب یافته است که هم‌زمان با قیام زید و درگیری‌های پس از آن می‌زیسته و واکنش یا موضع‌گیری خاصی از ایشان انتظار می‌رفته است.

اشاره شد که این روایات تأییدآمیز را راویان زیدی یا آنان که به زیدیه گرایش داشتند به منابع امامی کشاندند. از سوی دیگر راویانی که از قیام زید و قیام‌های پس از آن راضی نبودند، در رد این جریان‌ فعال شدند و گاه تا حد جعل روایت پیش رفتند. گزارش و بررسی این روایات بیشتر نشان‌دهندهٔ افراط و تفریط در برخورد با زید است.

روایت‌های ضد زیدی

استدلال‌هایی که در رد و انکار قیام زید و عملکردش از زبان ائمه علیهم السلام بیان می‌شود،