هشام بن عبدالملک قتل زید بوده است.^۱ این روایت زیدی می‌نماید؛ زیرا در ادامه سبب برچیده‌شدن حکومت ولید را نیز قتل یحیی بن زید می‌داند. به‌هرحال طبیعی است که حکومت هر حاکمی با مرگش پایان می‌یابد.

از روایات امامی برمی‌آید که زید نیز به برتری و امامت امام صادق علیه السلام اعتراف داشته است. از وی نقل شده که جعفر بن محمد علیه السلام را «حجهٔ زماننا»^۲ و «امامنا فی الحلال والحرام»^۳ خوانده است. همچنین از زید و فرزندش حسین نقل کرده‌اند که او «علم غیب» و دانش خاص امام را تنها در اختیار اهل بیت علیهم السلام و از جمله امام صادق علیه السلام می‌دانسته و خود را تنها «فردی از خاندان عترت» می‌نامیده است؛^۴ دلیل او برای انحصار علم غیب به امامان این بوده است که تنها آنان خط و کتاب‌های علی علیه السلام را در اختیار دارند.^۵ در وضعیتی مشابه امام باقر علیه السلام حدیث لوح به خط علی علیه السلام را به پسرانش عرضه کرده و زید نیز شاهد این ماجرا بوده است.^۶ در خبری دیگر زمان مشاهدهٔ حدیث لوح به سال‌ها پیش‌تر و دوران کودکی زید بازمی‌گردد که شاهد گفت‌وگوی جابر بن عبداللّٰه انصاری و امام سجاد علیه السلام دربارهٔ شباهت امام باقر علیه السلام به پیامبر صلی الله علیه و اله بوده است.^۷ البته این روایت با واقعیت تاریخی ناسازگار است؛ زیرا جابر قطعاً پیش از سال ۷۸ق درگذشته^۸ و زید پس از سال ۷۹ق به دنیا آمده است.

نمی‌توان با اطمینان مشخص کرد که کدام یک از این اخبار از زید، و کدام یک از سوی راویان متأخر صادر شده‌اند؛ زیرا کوشش برای نزدیک کردن اعتقادات امامیه و زیدیه در مواردی برجسته به چشم می‌خورد. برای نمونه پس از ولایت‌عهدی امام

می‌رود و پس از عرضهٔ باورهای خود به امام، از قیام زید و سرانجام دخالت نکردن در آن خبر می‌دهد. امام وی را از اندیشیدن دربارهٔ این قیام که قدرتی در تغییر سرانجامش ندارد بازمی‌دارد و می‌گوید: «قلت: إن ظفر زید وأصحابه فلیس أحد أسوأ حالا عندهم منا، وإن ظفر بنوأمیة فنحن عندهم بتلک المنزلة، قال: فقال لی: انصرف! لیس علیک بأس من أولى ولا من أولى».^۱

آشکار است که امام صادق علیه السلام در قیام زید شرکت نکرده و احتمالاً با این حرکت موافق هم نبوده است؛ بااین‌حال از برخی اخبار برمی‌آید که در دلجویی از یاران زید و ستودن شخصیت عمویش فروگذار نکرده است. پیش‌تر به برخی روایات ستایش‌گونه دربارهٔ زید و قیام او از زبان این امام اشاره کردیم. طبق برخی از این روایات سخن یا رفتار امام بعد از کشته‌شدن زید نشان می‌دهد که امام نگاه مثبتی به این شورش داشته و به‌نوعی آن را تأیید کرده است؛ هرچند این اخبار با روایات نقد و رد زید، که پس از این گزارش می‌شود، در تناقض است و باید شرایط صدور و راویان هر دو دسته را با دقت ارزیابی کرد.

سلیمان بن خالد اقطع که از یاران امام باقر علیه السلام و در شمار سپاهیان زید بوده، نزد امام صادق علیه السلام رفت. امام از چگونگی دفن زید از او پرس‌وجو کرد و پس از آن گفت: «شما مؤمن بودید و دشمنتان کافر».^۲ به نظر می‌رسد امام صادق علیه السلام همواره نگران زید بوده است؛^۳ ازاین‌رو حتی پس از شکست او کسی را مأمور کرد تا به بازماندگان نبرد او کمک مالی کند.^۴ روایت دیگری گویای آن است که امام بر جسد مصلوب زید نماز گزارده است.^۵ همچنین از ایشان نقل کرده‌اند که سبب برچیده شدن حکومت