419
زیدیه و حدیث امامیه

واقع اسم او در روایت دیگر تحریف شده است. سخن امام صادق علیه السلام دربارهٔ کشته‌شدگان در قیام زید و شهیدان جنگ‌های امام علی علیه السلام در روایت عبداللّٰه بن سیابه نیز گفته شده است؛ ازاین‌رو به نظر می‌رسد هر سه روایت از یک ماجرا سرچشمه گرفته‌اند.

گفتنی است در خبر فضیل رسان پس از تمجید امام از زید، فضیل اشعاری از سید حمیری می‌خواند و امام برای حمیری طلب رحمت می‌کند. فضیل گواهی می‌دهد او را دیده که نبیذ و خمر نوشیده است؛ امام باز هم برای او طلب رحمت می‌کند: «خدا او را رحمت کند! برای خدا دشوار نیست که محب علی را بیامرزد».۱ شُرب نبیذ از باورهای علی‌دوستان کوفه و بعدها زیدیان بتری بوده است و این خبر که به‌نوعی در تأیید این باور است، به احتمال قوی توسط راویان پسین زیدیه برساخته یا دست‌کاری شده است.

در روایتی دیگر معمر بن خثیم، که از داعیان زید بوده است،۲ پیشگویی امام را دربارهٔ مصلوب شدن زید در کناسه و جایگاه نیک زید در بهشت نقل کرده است:

۰.در کوفه کشته می‌شود و در کناسه به صلیب کشیده می‌شود؛ او را نبش قبر می‌کنند؛ درحالی‌که درهای آسمان برای روحش گشوده می‌شود و اهل آسمان شادی می‌کنند. روح او در چینه‌دان پرنده‌ای سبز قرار می‌گیرد و هر جا بخواهد می‌رود.۳

از امام رضا علیه السلام نیز خبری در ستایش و تأیید قیام زید نقل کرده‌اند. گفته شده پس از آنکه زید بن موسی کاظم علیه السلام۴ را بعد از شورش ناکامش نزد مأمون آوردند، مأمون او را با زید بن علی و قیامش مقایسه کرد و بر بخشش و عفو خود بالید. امام رضا علیه السلام

1.. كشی، همان.

2.. ر.ک: نجاشی، همان، ص۱۸۰.

3.. صدوق، الامالی، ص۹۴.

4.. او از قیام‌كنندگان و همراهان ابوالسرایا بود كه بر شهرهایی از جمله بصره چیره شد و همهٔ خانه‌های بنی‌عباس را آتش زد؛ ازاین‌رو به «زید النار» معروف شد. پس از اسارت به خراسان نزد مأمون فرستاده و بخشیده شد. زید بن موسی علیه السلام در حدود سال ۲۵۰ق درگذشته است؛ ازاین‌رو باید از برادران كوچك امام رضا علیه السلام بوده باشد. ر.ک: طبری، تاریخ الطبری، ج۷، ص۱۲۳؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۵، ص۳۶.


زیدیه و حدیث امامیه
418

از امام باقر علیه السلام نیز دو روایت در ثنای زید نقل شده است. در خبر ابوالجارود، امام زید را «سید أهل بیتی والطالب بأوتارهم» (بزرگ خاندان من و خون‌خواه آنها) معرفی می‌کند.۱ در روایت دیگر معروف بن خَرّبوذ در حضور امام اشعاری در رثای انسان کریم می‌سراید و امام آنها را ویژگی‌های زید می‌داند.۲

امام صادق علیه السلام در دوران انقلاب زید می‌زیسته و ازاین‌رو بیشترین روایات تأیید یا ردّ زید از این امام گزارش شده است. در برخی روایات، راویان خبر قتل زید و چگونگی آن را به امام می‌رسانند و امام متأثر شده، از عمویش به نیکی یاد می‌کند. طبق نقل کشی، «فضیل رسان» این خبر را به امام می‌دهد و امام در تأیید عملکرد زید می‌فرماید: «خدا او را رحمت کند! او مؤمن، عارف، عالم و صادق بود. اگر پیروز می‌شد بر سر پیمان خود بود و اگر به حکومت می‌رسید می‌دانست چگونه رفتار کند».۳ در روایت دیگر «فضیل بن یسار» خبر را می‌دهد؛ امام همراهی فضیل در قیام زید را تأیید کرده، زید و اصحابش را هم‌تراز شهدا و یاران علی علیه السلام برمی‌شمرد.۴ عبداللّٰه بن سیابه نیز فرد دیگری است که ورودش به مدینه و خبردهی قتل زید به امام صادق علیه السلام را نقل کرده‌اند.۵

به‌درستی نمی‌توان تشخیص داد که واقعاً کدام راوی خبر زید را به امام داده است؛ زیرا در هر یک از این اخبار واکنش امام به گونه‌ای است که گویا تازه این خبر را شنیده است. شاید گفته شود هر سه با فاصله و در زمان‌هایی متفاوت به مدینه آمده‌اند؛ اما به نظر می‌رسد حداقل دو خبری که فضیل رسان و فضیل بن یسار نقل کرده‌اند، از یک ماجرا برگرفته شده و راوی اصلی فضیل رسان بوده است؛ زیرا او، برخلاف فضیل بن یسار، هم جارودی بوده و هم شورش کرده است.۶ بنابراین می‌توان احتمال داد که در

1.. كشی، همان، ج۲، ص۴۹۸؛ صدوق، الامالی، ص۴۱۵.

2.. صدوق، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۲۲۷.

3.. كشی، همان، ج۲، ص۵۷۰.

4.. صدوق، همان، ج۲، ص۲۲۸؛ همو، الامالی، ص۴۳۰.

5.. همان، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۲۲۸.

6.. ر.ک: نوبختی، فرق الشیعه، ص۵۸؛ شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۱۵۳.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49660
صفحه از 575
پرینت  ارسال به