دیلم است که چون میبیند پسر حسن بن صالح در وضو بر پاپوش مسح میکشد، در نماز به او اقتدا نمیکند و بین آنها بحثی لفظی درمیگیرد.۱
به نظر میرسد بتریه تا قرن پنجم باقی بودهاند و منابع زیدی از آراء آنها یاد میکنند؛۲ اما اکنون هیچ اثری از این فرقه برجا نیست و داوری مادلونگ درست مینماید که بتریه به اهل سنت پیوستند.۳
ویژگیهای اعتقادی
الف) جواز امامت مفضول: بتریه امام علی علیه السلام را افضل صحابه و برترین آنها از لحاظ فضل، سبقت در ایمان، قرابت و علم میدانستند؛۴ بااینحال مطابق فرمانها و احکام ابوبکر و عمر عمل کرده، امامت مفضول را با وجود فاضل جایز میدانستند.۵ از نظر آنان بیعت با ابوبکر و عمر خطا نبوده است؛ زیرا علی علیه السلام خلافت را به آن دو واگذاشته و خود بدون اجبار با آنها بیعت کرده است؛ از سوی دیگر مسلمانان نیز به این امر راضی شدهاند. ازاینرو بتریه امامت علی علیه السلام را تنها از هنگامی که مردم با او بیعت کردهاند، میپذیرفتند.۶ اندیشهٔ جواز امامت مفضول با وجود افضل، نزد برخی از عالمان و متکلمان معتزلی بغداد نیز رواج داشته است.۷
ب) توقف در امر عثمان و خردهگیری بر او: منابع اهل سنت بیشتر به توقف و سکوت این گروه در برابر عملکرد عثمان و نیز قاتلان عثمان اشاره دارند؛۸ اما منابع شیعی از خردهگیری، انتقاد و حتی تبرّی جستن بتریه از عثمان به سبب عملکردش در شش سال آخر خلافت یاد کردهاند.۹
1.. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۳۱۱.
2.. ر.ک: بُستی، كتاب المراتب فی فضائل امیر المؤمنین، ص۱۲۷.
3.. ، ویلفرد مادلونگ، «زیدیه»، ترجمهٔ محمد منافیان، طلوع، ۱۳۸۴ش، شج۱۵، ص۱۷۸.
4.. اشعری قمی، كتاب المقالات و الفرق، صص۷، ۱۱، ۱۷، ۷۳.
5.. نوبختی، همان، ص۹.
6.. ابوالحسن اشعری، همان، ص۶۹.
7.. ر.ک: مسعودی، التنبیه والاشراف، ص۱۹۸.
8.. برای نمونه ر.ک: ابوالحسن اشعری، همان؛ عبدالقاهر بغدادی، همان.
9.. كشّی، همان، ج۲، ص۴۹۹.