385
زیدیه و حدیث امامیه

«أبوالجحّاف ثقة ولست اعتمد بما یروی عنه تلید».۱

تلید بن سلیمان در میان اهل سنت فردی شناخته‌شده است. بااینکه روایات او در منابع مهمی چون مسند احمد و سنن ترمذی ذکر شده است،۲ رجال‌شناسان اهل سنت او را به‌شدت تکذیب و رد کرده‌اند. در تضعیف تلید بیشتر بر دو نکته انگشت نهاده‌اند: یکی ناسزا گفتن او به خلفا و به‌ویژه عثمان، تا جایی که موجب مخاطرات جانی برایش شد؛۳ و دیگری قابل اعتماد نبودن او که متهم به دروغ‌گویی در روایت احادیث بود؛ ظاهراً او در جهت تأیید اعتقاداتش به تدلیس و جعل نیز روی آورده است.۴ عجلی تصریح می‌کند که تلید بن سلیمان شیعی بود و تدلیس می‌کرد.۵ گفته شده یحیی بن معین تلید را دیده و او را رافضی خبیث وصف کرده است؛۶ ابن‌حبان نیز اشکال و ضعف او را نقلِ روایات عجیب در فضایل اهل‌بیت می‌داند.۷

این داده‌ها نشان می‌دهند تلید بن سلیمان که از تشیع کوفه بوده، همهٔ ویژگی‌های شیعیان این شهر را داشته و بیشتر نزدیک به باور بتریه بوده است؛ زیرا روایتی از وی در پیش‌بینی قیام و کشته‌شدن محمد بن عبداللّٰه نفس زکیه نقل شده است۸ و در عین‌حال او در خبری از پیامبر صلی الله علیه و اله، ابوبکر و عمر را دو وزیر زمینی پیامبر صلی الله علیه و اله معرفی می‌کند.۹ پذیرش دو خلیفهٔ نخستین نزد بتریه رایج‌تر بوده است. شاید از همین روی که وی در مذمت و بدگویی عثمان کوشیده و با دو خلیفهٔ نخستین هم مخالف نبوده، ابن‌عقده به روایاتی که تلید از ابوجحاف نقل کرده اعتماد نداشته است.

از سوی دیگر تلید خبری از زینب علیها السلام از فاطمه علیها السلام از پیامبر صلی الله علیه و اله نقل می‌کند که در

1.. حلی، خلاصة الاقوال، ص۳۲۹.

2.. احمد بن حنبل، المسند، ج۲، ص۴۴۲؛ تزمذی، السنن، ج۵، ص۲۷۸.

3.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۷، ص۱۴۵.

4.. عقیلی، الضعفاء الكبیر، ج۱، ص۱۷۱.

5.. عجلی، معرفة الثقات، ج۱، ص۲۵۷.

6.. ابوداود سجستانی، سؤالات الآجری، ج۲، ص۲۸۷.

7.. ابن‌حبان، كتاب المجروحین، ج۱، ص۲۰۵.

8.. در روایت به تلمیح با تعبیر «اسمه اسمی» به نفس زكیه اشاره می‌شود؛ ر.ک: ابن‌عدی، همان، ج۲، ص۸۷.

9.. همان.


زیدیه و حدیث امامیه
384

که به زیدی بودن آنها تصریح شده است. ابوالجارود، عمرو بن ابوالمقدام، غیاث بن ابراهیم، سلیمان بن خالد اقطع، جعفر بن عبداللّٰه محمدی و نصر بن مزاحم از این دست افرادند.۱

از سوی دیگر دور از انتظار نیست که ابن‌عقده به هم‌مسلکان خود با توجه و عنایتی ویژه بنگرد و در نقل و انتشار اخبار آنها کوششی تام داشته باشد. باز دور از انتظار نیست که ابن‌عقده به هنگام یادکرد راویان و نویسندگان زیدی در کتاب‌هایش به مذهب آنها اشاره نکرده باشد؛ چون آنها از هم‌باوران خودش بوده‌اند و تذکر مذهب آنها لازم نبوده است؛ ازاین‌رو نجاشی و دیگر رجال‌شناسان امامی که از کتاب‌های ابن‌عقده استفاده کرده‌اند، برای راویان و نویسندگان زیدی شرح‌حال گفته‌اند؛ اما مانند ابن‌عقده به مذهب زیدی آنها اشاره نکرده‌اند؛ پدیده‌ای که پیش‌تر آن را در نوشته‌های نجاشی نشان دادیم.

با بررسی این راویان صاحب کتاب که ابن‌عقده معرفی کرده و افزون بر آن، اطلاعات کمی که از زندگی‌نامهٔ راوی در دست است، می‌توان به برخی از راویان و نویسندگان زیدی پنهان در کتاب‌های نجاشی و طوسی رسید. این بررسی می‌تواند به کمک منابع زیدی یا اهل سنت صورت گیرد که اطلاعات گسترده‌تری دربارهٔ باورها، احادیث و دورهٔ زیست این راویان ارائه می‌دهند. عمر بن عبداللّٰه بن یعلی یکی از این نمونه‌ها بود که پیش از این بدو اشاره شد. تَلید بن سلیمان راوی دیگری از این دست است.

نجاشی دربارهٔ ابوادریس تلید بن سلیمان محاربی اهل کوفه و راوی امام صادق علیه السلام گفته است: «ذکره ابوالعباس».۲ ابوالعباس ایهام دارد و کنیه‌ای مشترک میان ابن‌نوح و ابن‌عقده است؛ دو رجالی که نجاشی بارها از کتاب‌هایشان بهره برده است. با مراجعه به خلاصة الاقوال علامه حلی که از ابن‌عقده بیش از دیگر رجالیان امامی یاد کرده است، روشن می‌شود که به احتمال قوی منظور از ابوالعباس ابن‌عقده است که دربارهٔ تلید بن سلیمان با سند گفته است:

1.. ر.ک: نجاشی، همان، صص۱۷۰، ۳۰۵، ۱۸۲، ۱۲۰، ۴۲۷؛ طوسی، همان، صص۱۱۱، ۱۸۰.

2.. نجاشی، همان، ص۱۱۵.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49675
صفحه از 575
پرینت  ارسال به