>پژوهشگاه قرآن و حدیث>آثار پژوهشگاه>کتاب ها

367

زیدیه و حدیث امامیه

نقل زیدیه از او، و سرانجام موضوع روایات او.

محمدی کتاب‌های بیست راوی را برای ابن‌عقده روایت کرده که شماری از آنان دارای باور زیدی یا نزدیک به اعتقادات زیدی هستند؛ از جمله: ابوالجارود،^۱ غیاث بن ابراهیم،^۲ مُصبّح بن هِلقام،^۳ علی بن عبیداللّٰه بن حسین بن علی علیه السلام،^۴ عبداللّٰه بن ابراهیم بن حسین بن علی علیه السلام.^۵ مصبح بن هلقام (پیش از ۱۶۸ق) که قطعاً محمدی واسطهٔ بین خود و او را انداخته، از راویان قیس بن ربیع است^۶ و در امالی احمد بن عیسی نیز روایات بسیار دارد.^۷ علی بن عبیداللّٰه بن حسین به امام بودن زید حتی برای جعفر صادق علیه السلام قائل بوده است.^۸ از عبداللّٰه بن ابراهیم نیز راویان برجستهٔ زیدی چون عباد بن یعقوب روایت کرده‌اند.^۹ بسیاری دیگر از این افراد همچون ابراهیم بن عبدالحمید،^۱۰ بریهٔ عبادی،^۱۱ ثبیت^۱۲ و زکریا بن عبداللّٰه فیاض^۱۳ نیز ناشناخته‌اند و جز نجاشی کسی از آنها یاد نکرده است.

گفتنی است رجال‌شناسان امامی همهٔ کتاب‌هایی را که جعفر بن عبداللّٰه محمدی نقل کرده به واسطهٔ ابن‌عقده از او گرفته‌اند؛ تنها در دو مورد است که راوی، حسین بن محمد بن فرزدق قِطَعِی (۳۲۸ق) است.^۱۴

1.. نجاشی، همان، ص۱۷۰.

2.. همان، ص۳۰۵.

3.. همان، ص۴۲۱.

4.. همان، ص۲۵۲.

5.. همان، ص۲۲۴.

6.. ابن‌حبان، الثقات، ج۹، ص۱۹۷.

7.. مصبّح بن هلقام بیش از ۲۵ روایت در این كتاب دارد؛ برای نمونه ر.ک: احمد بن عیسی، الامالی، ج۲، صص۸۹۶، ۹۰۳، ۹۰۴.

8.. شجری، الامالی الاثنینیه، ص۵۸۴.

9.. طبرانی، المعجم الكبیر، ج۱، ص۳۱۷.

10.. نجاشی، همان، ص۲۰.

11.. همان، ص۱۱۳.

12.. همان، ص۱۱۷.

13.. همان، ص۱۷۲.

14.. ر.ک: همان، ص۲۲۴؛ طوسی، الفهرست، ص۱۱۴.

زیدیه و حدیث امامیه

366

پس از محمد بن مفضل بن ابراهیم افراد دیگری چون احمد بن یوسف بن یعقوب قصبانی، محمد بن سالم بن عبدالرحمن ازدی، محمد بن عبداللّٰه بن غالب و احمد بن عمر بن کیسبه در کتاب‌های نجاشی و طوسی بیشترین روایت و نقل را برای ابن‌عقده به ارمغان آورده‌اند. از این میان تنها سه نفر نخست را بررسی می‌کنیم که شهرت و تأثیر بیشتری داشته‌اند.

جعفر بن عبداللّٰه محمدی (زنده در ۲۶۹ق)

نام و نسب کامل او چنین است: جعفر بن عبداللّٰه بن جعفر بن عبداللّٰه بن جعفر بن محمد بن علی علیه السلام مشهور به رأس المدری. وی از نوادگان محمد بن حنفیه بوده و به گفتهٔ نجاشی: «چهره‌ای برجسته در میان اصحاب ما، فقیه و موثق‌ترین مردم در حدیث بوده است».^۱ او از بزرگان شیعه همانند حسن بن علی بن فضال (۲۲۴ق)، حسن بن محبوب (۲۲۴ق)، محمد بن ابی‌عمیر (۲۱۷ق) و صفوان بن یحیی (۲۱۰ق) حدیث نقل کرده است. محمدی بر محمد بن حسین بن سعید صائغ (۲۶۹ق) که غالی و به‌شدت ضعیف بوده نماز گزارده است؛^۲ پس او در کوفهٔ سدهٔ سوم می‌زیسته و بنابراین به مهم‌ترین و برجسته‌ترین مشایخ حدیثی شیعه دسترسی داشته و مرجع خوب و کاملی برای نسل پس از خود، چون ابن‌عقده، بوده است. گرچه طوسی تصریح می‌کند که تاریخ سماع ابن‌عقده از محمدی سال ۳۳۲ق بوده است،^۳ نمی‌توان به این قول طوسی اعتماد کرد؛ زیرا با توجه به سال‌مرگ اساتیدی که محمدی از آنها نقل کرده است، باید عمری دیرین بالغ بر ۱۳۰ سال برای وی در نظر بگیریم تا سخن طوسی پذیرفتنی باشد.

با وجود توثیق و ثنای نجاشی، با توجه به قراین باید جعفر محمدی را از زیدیه برشمرد؛ این قراین عبارت‌اند از: تعلق به خاندانی زیدی، نقل فراوان کتاب‌های زیدیه،

1.. نجاشی، همان، ص۱۲۰.

2.. همان، ص۳۳۷.

3.. طوسی، الرجال، ص۴۳۱.

نام منبع :

زیدیه و حدیث امامیه

سایر پدیدآورندگان :

اعظم فرجامي

تعداد جلد :

1

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1394

نوبت چاپ :

اول

در این کتاب، راویان زیدیِ حاضر در میراث حدیثی امامیه شناسایی، و روایات آنها به فراخور نیاز و به فراوانی عرضه شده است تا در یک نگاه کلّی، میزان راهیابی اخبار و دیدگاه‌های آنان را به منابع حدیثی امامیه نشان دهد.
تلاش پژوهشگر در این اثر، گِردآوری تمامی راویان زیدیِ موجود در اسناد احادیث امامیه و بیان طرق و اسانید روایات راویان غیر امامی در رساندن میراث حدیثی زیدیه به منابع امامیه بوده است.
کتاب زیدیه و حدیث امامیّه، مقدمه‌ای است برای محققان علاقه‌مندی که می‌خواهند برای تحکیم و تقویت بنیادهای نظری خود، حدیث را در بستر تاریخی مطالعه ‌کنند و فراز و فرودهای آن را با توجه به گرایش‌های فکری راویان، ناقلان و ناقدان بسنجند.

نتیجه جستجو برای « »