357
زیدیه و حدیث امامیه

فراوانی از آنها یا در مدح آنها نقل کرده است که بسیار مورد استقبال اهل سنت قرار گرفته است. برای مثال از او نقل کرده‌اند: «ابوبکر و عمر سرور پیرمردان اهل بهشت‌اند». در روایات او گاهی سخن از دوستی عثمان هم در میان است: «حب علی و عثمان تنها در دل مردان پاک‌نژاد گرد می‌آید».۱ اخبار دیگری هم از ابن‌عقده نقل کرده‌اند که در آنها به‌صراحت بر دوستی با شیخین تأکید می‌شود. ابن‌عقده با واسطه‌هایی از زید بن علی نقل می‌کند: «به خدا سوگند بیزاری جستن از ابوبکر و عمر همانند بیزاری از علی علیه السلام است...».۲ وی همچنین با واسطهٔ جابر بن یزید جعفی از امام باقر علیه السلام نقل می‌کند: «فرزندان فاطمه علیهم السلام اجماع دارند که دربارهٔ ابوبکر و عمر بهترین سخنان را باید گفت».۳

ابوالقاسم عبداللّٰه بن محمد بن عبدالعزیز بغوی (۲۱۳-۳۱۷ق) در کهن‌سالی وارد کوفه شد و ابن‌عقده برای حدیث شنیدن نزد ابن‌عقده رفت. در آنجا ابوالقاسم بغوی به گلایه از کوفیان لب گشود و گفت خود دیده است که یک آسیابان کوفی شاگردش را وامی‌داشته الاغ آسیاب را به حرکت درآورد و ضمن کار به ابوبکر و عمر دشنام دهد. ابن‌عقده در پاسخ گفت: «ای ابوالقاسم؛ تعصبی که نسبت به احمد بن حنبل داری تو را واندارد که ضد اهل کوفه سخن بگویی؛ مگر روایت "خیر هذه الأمهٔ بعد نبیها، أبوبکر وبعد أبی‌بکر، عمر" از علی علیه السلام را مردم کوفه نقل نکرده‌اند؛ درحالی‌که مردم مدینه روایت می‌کنند که علی علیه السلام با ابوبکر بیعت نکرد مگر پس از شش ماه؟».۴ به نظر می‌رسد ابن‌عقده به رغم داشتن اساتیدی چون ابن‌خراش که با شیخین مخالف بودند و آشنایی با این نوع اندیشه‌ها دربارهٔ خلفا، خود از مخالفان آنها نیست و حتی در ثنای آنان خبر نقل کرده است.

جالب است که با وجود مدح خلفا، ابن‌عقده نگاه مثبتی به همهٔ صحابه نداشته و

1.. ر.ک: خطیب بغدادی، همان، ج۵، ص۲۱۹.

2.. دارقطنی، فضائل الصحابه، ص۷۵.

3.. دارقطنی، همان، ص۸۳.

4.. خطیب بغدادی، همان، ج۵، ص۸۷ و ج۱۰، ص۱۱۳.


زیدیه و حدیث امامیه
356

احتمال داد که آنها هم در انتقال میراث حدیثی و باورهای زیدیه نقش برجسته‌ای داشته‌اند. منابع امامیه به‌وفور، و منابع اهل سنت گاه‌به‌گاه، از روایات ابن‌عقده با چنین اسنادی یاد کرده‌اند. ابن‌عقده روایت جهر بسمله را به واسطهٔ نوادگان برادر نفس زکیه به امام حسن علیه السلام و پیامبر صلی الله علیه و اله رسانده است.۱ ابن‌عقده در موضوع جهر بسمله با امامیه هم‌باور بوده و حتی کتابی با عنوان «الجهر ببسم اللّٰه الرحمن الرحیم» نگاشته است.۲

گذشته‌ از راویان، برخی اساتید ابن‌عقده را هم به‌صراحت رافضی و شیعی خوانده‌اند؛ اما این اساتید نزد امامیه ناشناس و بی‌روایت‌اند. بنابراین آنان در مجامع امامی حضور نداشته‌اند یا از نظر امامی‌مذهبان باورهای مقبولی نداشته‌اند تا از آنان حدیث بگیرند؛ پس احتمالاً تشیع این افراد با گرایش‌های زیدی یا دیگر فرَق غیرامامی بوده است. عبدالرحمن بن یوسف بن سعید بن خراش (۲۸۳ق) اهل مرو یکی از این اساتید است. وی نیز مانند ابن‌عقده کتاب رجال داشته و از بسیاری شیوخ احادیث فراوان از بر بوده است. دربارهٔ ابن‌خراش گفته‌اند: «کان یتشیع»۳ و «کان رافضیا».۴ از ابن‌عقده نیز نقل شده است: «هر گاه ابن‌خراش در کوفه چیزی دربارهٔ تشیع می‌نوشت به من می‌گفت: یا ابوالعباس؛ این مطلب فقط نزد من و تو رونق دارد».۵ به نظر می‌رسد دلیل رافضی خواندن ابن‌خراش این است که وی در مثالب شیخین بسیار گفته است و حتی نقل کرده‌اند که او دو جزء در مثالب شیخین نگاشته و به قیمت دوهزار درهم فروخته بود تا حجره‌ای در بغداد بنا کند و حدیث بگوید؛ اما پس از هٔ ساخته شدن حجره‌اش درگذشت.۶

دربارهٔ شیخین و صحابه

روایات ابن‌عقدة نشان می‌دهد که وی دو خلیفهٔ نخست را قبول داشته و روایات

1.. همان، ج۲، ص۲۷۰.

2.. نجاشی، همان، ص۹۴؛ طوسی، الفهرست، ص۷۴.

3.. ابن‌عدی، همان، ج۴، ص۳۲۱.

4.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۰، ص۲۷۹.

5.. ابن‌عدی، همان.

6.. همان.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49631
صفحه از 575
پرینت  ارسال به