صاحب فَخّ (۱۲۸-۱۶۹ق)
حسین بن علی بن حسن بن حسن بن حسن علیه السلام، که مادرش دختر عبداللّٰه بن حسن بود،۱ مانند دایی‌های خود نتوانست ستم‌های عباسیان را تاب آورد و پس از آنکه حاکم مدینه پسر نفس زکیه را با خواری تنبیه کرد، صبحدم سیزدهم ذی‌قعدهٔ سال ۱۶۹ق دست به شورش زد و توانست تا یازده روز مدینه را در اختیار گیرد.۲
به نظر می‌رسد حسین از پیش در تدارک این قیام بوده است؛ در واقع او این تاریخ را به سبب نزدیک بودن موسم حج برگزیده بود. ازاین‌رو پس از مدینه قصد مکه را کرد. بنابر نقل‌ها در آنجا او با پیروان و هم‌پیمانانش در منی وعده گذاشته بود؛ اما سپاه هادی عباسی (۱۷۰ق) مانع ورود حسین به مکه شد و دو لشکر در «وادی فخ» با یکدیگر رودررو شدند. حسین بن علی شکست خورد و کشتار خونینی صورت گرفت. سر او و صد تن از یارانش را جدا کردند و نزد هادی فرستادند، اجساد بی‌سر را بدون دفن کردن واگذاشتند، خانهٔ حسین بن علی را سوزاندند و املاک او و خاندانش را ضبط کردند. از نگاه علویان حادثهٔ کربلا دوباره تکرار شد و این واقعه در بسیاری از اشعار و مراثی‌شان بازتاب یافت.۳
پس از این خیزش خون‌بار، بنوحسن روش مبارزه را تغییر دادند و به سرزمین‌های دیگر پناهنده شدند. یحیی بن عبداللّٰه (ح ۱۸۰ق) پس از شرکت در شورش ناکام خواهرزاده‌اش به ایران سفر کرد و سرانجام به دربار حاکم دیلم راه یافت و یارانی گرد آورد. هارون الرشید (۱۹۳ق) پس از غلبه بر وی بدو امان داد و او را به بغداد برد؛ اما پس از مدتی امان‌نامه را نقض کرد و یحیی را به طریق نامعلومی کشت.۴ گرچه یحیی شکست خورد، برادرش ادریس بن عبداللّٰه (۱۷۹ق) به هدف خود رسید و توانست
