333
زیدیه و حدیث امامیه

سند هم، سند دیگری به عنوان مؤید گزارش شده است.۱ در ۸ خبر باقی‌مانده، یا واسطه‌گری برقی انداخته شده است،۲ یا قمی‌های دیگری چون علی بن ابراهیم،۳ احمد بن محمد بن عیسی۴ و صفار۵ به جای برقی در سند حضور دارند.

عمرو بن جمیع و مسعدة بن صدقه نیز از دیگر راویان زیدی‌‌اند که روایاتی از آنها در المحاسن برقی گزارش شده است؛ ولی کلینی و دیگر نویسندگان امامی از آنها یادی نکرده‌اند و یا تنها اندکی از این اخبار را با سندهایی غیر از برقی در کتاب‌های خود آورده‌اند. برای مقایسه و سنجش آسان‌تر آمار زیر از تعداد روایات گزارش‌شده یا گزارش‌نشده مفید است.

1.. كلینی، همان، ج۶، ص۳۸۹ و برقی، همان، ج۲، ص۵۷۹.

2.. زیرا محمد بن ابوالقاسم ماجیلوبه كه داماد برقی است مستقیم از محمد بن علی (ابوسمینه) نقل كرده كه با توجه به دیگر اسناد و فاصلهٔ زمانی این دو به‌یقین واسطه‌ای از این میان افتاده است و چون ماجیلوبه اخبار محمد بن سنان و ابوسمینه را از برقی گرفته است، بایستی وی همان فرد افتاده باشد؛ ر.ک: صدوق، ثواب الاعمال، ص۲۴۱ و برقی، همان، ج۱، ص۱۰۴.

3.. كلینی، همان، ج۱، ص۶۰ و برقی، همان، ج۱، ص۲۶۹؛ كلینی، ج۲، ص۱۸۹ و برقی، همان، ج۲، ص۳۸۸؛ كلینی، ج۶، ص۵۴۵ و برقی، همان، ج۲، ص۶۴۳.

4.. كلینی، ج۶، ص۲۷۰ و برقی، همان، ج۲، ص۴۴۷؛ كلینی، همان، ج۶، ص۲۶۴ و برقی، همان، ج۲، صص۴۵۴، ۵۸۴؛ طوسی، تهذیب الأحكام، ج۱، ص۴۵۹ و برقی، همان، ج۲، ص۶۱۲.

5.. مفید، الاختصاص، ص۷۸ و برقی، همان، ج۱، ص۲۵۱.


زیدیه و حدیث امامیه
332

طعام، استحباب افطار با شیر، نخوردن از رأس ثرید (ترید آبگوشت؟) و پرهیز از جایگاه‌های شیطان در ظروف غذا یا خوراکی‌ها، محتوای این سخنان هستند که به نظر می‌آید بیشتر آداب و سنن پسندیدهٔ رفتاری‌اند که به عنوان حدیث تبلیغ می‌شده‌اند.

روی‌گردانی از اسناد و روایات برقی به غیاث، گویای آن است که باز هم طریق برقی‌ها مطرود واقع شده است. در عمل هم مطالعهٔ کتاب کلینی نشان می‌دهد او هیچ خبری از غیاث بن ابراهیم را با نقل برقی‌ها ذکر نکرده‌ و روایات را بیش از همه از احمد بن محمد بن عیسی گذرانده است. جدول زیر آمار این مقایسه‌ها را بازتاب می‌دهد. گفتنی است کلینی حتی در مواردی که از علی بن ابراهیم و پدرش یاد کرده، باز هم سند را به محمد بن یحیی عطار و احمد بن محمد بن عیسی متکی کرده و طریق دوم داده است.۱

صدوق نیز در تألیفات خود چنین عمل کرده و روایات غیاث بن ابراهیم را بیش از همه از علی بن ابراهیم و سپس احمد بن محمد بن عیسی گزارش کرده است؛ هر چند در دو خبر هم اخبار غیاث را با واسطهٔ پسران برقی و یا احمد بن ابوالقاسم ماجیلویه داماد برقی از او آورده است.۲

المحاسن و اخبار زیدی

برقی ۲۶ روایت از اخبار ابوالجارود را در المحاسن گزارش کرده که ۲۰ نقل آن به محمد بن سنان بازمی‌گردد. از این میان، نویسندگان قمی تنها ۱۱ روایت برقی را آورده‌اند و ۱۵ خبر برقی در دیگر کتاب‌های حدیثی امامی بازتابی نداشته است. از ۱۱ خبر المحاسن نیز تنها در سه سند نام برقی دیده می‌شود۳ و حتی برای یکی از این سه

1.. ر.ک: كلینی، همان، ج۵، صص۵۹، ۶۱، ۲۷۸.

2.. صدوق، الامالی، صص۳۴۱، ۴۳۲.

3.. كلینی، همان، ج۱، ص۱۱ و برقی، المحاسن، ج۱، ص۱۹۵؛ كلینی، همان، ج۲، ص۱۲۶ و برقی، همان، ج۱، ص۲۶۴.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49656
صفحه از 575
پرینت  ارسال به