323
زیدیه و حدیث امامیه

است.۱ حسین بن یزید نوفلی اهل کوفه بوده که ساکن ری شده و از نگاه قمی‌ها متهم به غلو است.۲ نوفلی همانند محمد برقی شاعر و ادیب معرفی شده که همین فعالیت مشترک عامل مهمی برای پیوند و اخذ روایت یکی از دیگری بوده است؛ به‌ویژه که احتمالاً هر دو به گفتهٔ ابن‌غضائری در اخذ و نقل روایت همانند اخباریان عمل کرده‌اند و به اساتید و کسانی که از آنها روایت می‌گرفته‌اند، توجه چندانی نداشته‌اند.

بیش از نوفلی، ابوسمینه محمد بن علی صیرفی برای محمد بن خالد برقی روایت نقل کرده است. شمار این روایات به بیش از دویست خبر می‌رسد.۳ ابن‌غضائری، نجاشی و طوسی بی هیچ تردیدی ابوسمینه را کذاب، غالی و ضعیف در حدیث ارزیابی کرده‌اند.۴ گفتنی است باآنکه به‌ظاهر بیشتر روایات نوفلی و ابوسمینه با تعبیر «عنه» به احمد برقی برمی‌گردد، در مواردی نیز پدر واسطهٔ بین این دو و پسر است۵ و این احتمال افتادگی را نشان می‌دهد. اکنون باید دید از این میان کدام یک واسطهٔ روایات محمد بن سنان و برقی بوده‌اند.

واسطهٔ برقی‌ها و ابن‌سنان

کسی از سفر محمد برقی به کوفه یا عراق سخن نگفته است و به نظر نمی‌رسد او چنان به دنبال حدیث بوده باشد که برای حدیث‌یابی تا عراق و حجاز کوچ کند. بااین‌حال او در اسناد روایات و کتاب‌های کوفیان قرار دارد. شاید کوفیانی که به قم سفر کرده و در آنجا مجلس حدیث داشته‌اند، این میراث را به او منتقل کرده‌اند. از سوی دیگر محمد بن سنان هم ظاهراً سفری به قم نداشته است؛ پس احتمال دارد که واسطه‌هایی میان محمد برقی و ابن‌سنان بوده باشند. برای نمونه ابوسمینه که در کوفه

1.. برقی بیشتر وی را با نسبت مطلق «نوفلی» یاد می‌كند.

2.. نجاشی، همان، ص۳۸.

3.. برقی در بیشتر یا نزدیك به همهٔ موارد نام وی را «محمد بن علی»، بدون قید دیگر، ذكر كرده است.

4.. ابن‌غضائری، همان، ص۹۴؛ نجاشی، همان، ص۳۳۲؛ طوسی، الفهرست، ص۱۴۶.

5.. ر.ک: برقی، المحاسن، صص۳۲۰، ۶۰۸، ۶۲۹.


زیدیه و حدیث امامیه
322

شناسایی روایات سالم و صحیح هم آگاه نبوده‌اند. همین عامل سبب رسوخ لغزش و سستی در روایات آنها شده است؛ تاجایی‌که نجاشی محمد بن خالد برقی را ادیب و آشنا با اخبار و ادبیات عرب، اما در نقل حدیث ضعیف می‌داند. احمد بن محمد برقی نیز چنان به نقل از ضعفا شهرت یافت که احمد بن محمد بن عیسی او را از قم بیرون کرد. ابن‌غضائری پس از نقل این ماجرا می‌گوید: «طعن القمیون علیه ولیس الطعن فیه إنما الطعن فی من یروی عنه فإنه کان لایبالی عمن یأخذ على طریقهٔ أهل الأخبار».۱ به نظر می‌رسد اگر داوری ابن‌غضائری (نقل بر طریقت اخباریان) را به همراه دانش و تخصص پدر برقی در نظر بیاوریم، می‌توان دریافت که برقی در اخذ حدیث و نقل آن مانند پدرش عمل کرده است. پدر برقی نیز در اخبار و تاریخ ادبیات بیش از حدیث‌گویی فعالیت و تبحر داشته و این نوع نقل کردن را به پسرش احمد نیز آموخته است. در نقل اخبار تاریخی و ادبی اعتماد به هر استادی امکان‌پذیر است و بررسی دقیق متن روایت و تفحص در باورهای راوی خبر چندان ضروری نمی‌نماید؛ در‌حالی‌که در نقل مسائل دین (اصول یا فروع) ضبط و دقت راوی، و باور و گرایش فکری، مذهبی و سیاسی او همگی در آنچه نقل یا تقطیع می‌کند تأثیرگذار است. به گمان بسیار، همین ویژگی برقی‌ها که به هر استادی اعتماد و از او حدیث نقل می‌کردند سبب شده که نامشان در بیشتر سندها و طرق نقل کتاب‌ها و مجموعه‌های حدیثی و نیز در روایات مندرج در منابع پسین امامیه بارها تکرار شود.

نگاهی به المحاسن نشان می‌دهد بی‌تردید برقی بیشترین روایات خود را از پدرش گرفته است. یافتن اساتید تضعیف‌شده در میان استادان و شیوخ برقی پدر و پسر چندان سخت نیست؛ هرچند تفکیک اساتید پدر و پسر دشوار است؛ زیرا ابتدای سندها معمولاً معلق و درهم‌اند و ضمیر مبهم «عنه»، هم می‌تواند به برقی پسر بازگردد، و هم هردو یعنی پدر و پسر را در بربگیرد. نوفلی یکی از اساتید پرروایت محمد بن خالد برقی است که برقی بیش از ۱۳۰ روایت را از طریق وی نقل کرده

1.. ابن‌غضائری، همان، ص۳۹.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49863
صفحه از 575
پرینت  ارسال به