291
زیدیه و حدیث امامیه

علوان از امام صادق علیه السلام نقل می‌شوند؛ البته در مواردی هم بعد از حسین بن علوان به ابوخالد واسطی و زید بن علی علیه السلام می‌رسند.۱

یکی از منقولات احمد بن صبیح از حسین بن علوان در الامالی صدوق ذکر شده است.۲ به‌هرروی هیچ کدام از روایات طبق طریق نجاشی و طوسی به کتاب‌های احمد بن صبیح نیستند. یعنی این طریق نزد نویسندگان و محدثان امامی رواج نداشته و احتمالاً از طرق وارادتی در کتاب‌های رجال امامیه محسوب می‌شود.

در نگاهی کلی باید گفت به نظر می‌رسد امامیه برای روایات یا کتاب‌های احمد ارزش خاصی قائل نبودند؛ باآنکه بیشتر روایات وی از سوی حسین بن علوان به امام صادق علیه السلام می‌رسید و باید از این اصلِ منتهی به امام استقبال می‌شد. شاید روایات ابن‌علوان از امام، به طریق دیگری به دست محدثان امامیه رسیده بوده یا کتاب‌ها و روایات احمد صبیح نزد آنان شناخته‌شده و آشنا نبوده تا بدان روی آورند. به‌هرحال کتاب احمد از جمله کتاب‌های زیدیه است که در منابع امامی رسوخ چندانی نداشته است.

1.. برای نمونه ر.ک: احمد بن عیسی، الامالی، ج۱، ص۲۷ و ج۲، صص۱۲۴۲، ۱۲۴۵، ۱۲۴۷.

2.. صدوق، الامالی، ص۴۱۶.


زیدیه و حدیث امامیه
290

بررسی اسناد

از احمد بن صبیح ۹ روایت در منابع امامی ثبت شده است. یک روایت را کلینی،۱ سه روایت را صدوق۲ و چهار روایت را طوسی۳ گزارش کرده‌اند.۴ برای این روایات طریق ثابتی نمی‌توان در نظر گرفت، جز آنکه بیشتر این اخبار را علی بن حسن بن علی بن فضال (ح ۲۹۰ق) روایت کرده است. دسته‌ای از این روایات تفسیری، و برخی هم فقهی‌اند و به نظر می‌رسد از کتاب یا مجموعه‌ای گزینش شده‌اند؛ زیرا طوسی در قرن پنجم روایتی را از احمد صبیح آورده که کلینی همان را بدون سند و پس از خبری با تعبیر «فی روایهٔ اخری» به عنوان شاهد آورده است.۵ احتمالاً مجموعه روایات زیادی از احمد صبیح نزد زیدیه موجود بوده که امامیه تنها شمار اندکی از آن را نقل کرده است؛ شاید به این دلیل که بیشتر آنها مفاهیم زیدی یا مخالف امامیه داشته‌اند؛ چنان‌که طوسی در استبصار خبر احمد را معارض روایات امامی یافته و آن را تأویل کرده است.۶

از سوی دیگر منابع زیدی به‌وفور روایات احمد بن صبیح را گزارش کرده‌اند؛ به‌ویژه کتاب کهن الامالی احمد بن عیسی ۳۳ خبر از احمد بن صبیح ثبت کرده است که همگی آنها را محمد بن منصور مرادی از وی روایت کرده است. این روایات به‌ترتیب دربارهٔ موضوعات فقهی، تفسیری و اخلاقی‌اند و بیشتر آنها از حسین بن

1.. كلینی، همان، ج۴، ص۹۱.

2.. صدوق، الامالی، ص۴۱۶؛ همو، التوحید، ص۱۵۸؛ همو، علل الشرائع، ج۲، ص۵۲۴.

3.. طوسی، الاستبصار، ج۲، ص۱۲۷؛ همو، تهذیب الأحكام، ج۱، ص۳۱۶ و ج۴، ص۱۵۳؛ همو، الامالی، ۱۵۶ص.

4.. خبر نهم را محمد بن جریر طبری آورده است؛ ر.ک: طبری، المسترشد، ص۶۲۲.

5.. ر.ک: كلینی، همان، ج۳، ص۱۹۳. همین روایت را عباد بن یعقوب رواجنی نیز نقل كرده است؛ ر.ک: نخبة من الرواة، اصول الستة عشر، ص۱۹.

6.. طوسی، الاستبصار، همان.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49856
صفحه از 575
پرینت  ارسال به