279
زیدیه و حدیث امامیه

کرده است.۱

قاضی ابوالحسین محمد بن عثمان بن حسن نصیبی (۴۰۶ق) استاد نجاشی است. پیش‌تر گفتیم که نجاشی و دیگر رجال‌شناسان امامی برای او هیچ شرح‌حالی ذکر نکرده‌اند و تنها خطیب بغدادی او را معرفی و به کذب و جعل به نفع شیعه متهم کرده است.۲ به نظر می‌رسد قاضی روابط نزدیکی با محافل سنی و غیرامامی داشته و حتی قرآن را بر ابن‌خالویه (۳۰۷ق)، قاری بزرگ سنی، قرائت کرده و از کتاب‌های او برای نجاشی گزارش کرده است.۳

نجاشی هرگاه از قاضی ابوالحسین کتابی را گزارش می‌کند، در صورتی که کتاب طریق دیگری از اساتید دیگر داشته باشد، آن را هم یادآور می‌شود و برای نمونه به طرق مفید، ابن‌غضائری و ابوغالب زراری اشاره می‌کند.۴ بااین‌همه قاضی ابوالحسین در رجال نجاشی بسیار پُرنقل است و کتاب‌های بسیاری، نزدیک به ۳۵ اثر، را نقل کرده و در طرق نقل آنها قرار دارد. بیش از همه نیز از ابوالقاسم موسوی بازگفته و شمار چشمگیری از کتاب‌ها را از محدثان اهل سنت یا راویان زیدی برای نجاشی بازگو کرده است.۵ وی شاگرد و همراه قاضی جعابی (۳۵۵ق) بوده و کتاب‌هایی را نیز به نقل او بازگو کرده است.۶ نجاشی کتاب الشیعة من أصحاب الحدیث وطبقاتهم نوشتهٔ جعابی را نیز از او سماع کرده است.۷

بدین‌ترتیب می‌توان گفت کتاب دیباج، که شامل روایاتی از پدرش بوده، بیش از همه نزد غیر امامیان رواج داشته است. یک محدث اهل سنت که گرایش‌های شیعی داشته (ابوحاتم رازی)، آن را با دیگر کتاب‌های راویان امام صادق علیه السلام به علوی‌زاده‌ای

1.. برای نمونه ر.ک: همان، صص۹۹، ۲۰۵، ۴۹۵.

2.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۶۳.

3.. ر.ک: نجاشی، همان، ص۶۸.

4.. برای نمونه ر.ک: همان، ص۲۱۹.

5.. برای نمونه كتاب‌های راویان غیر امامی ر.ک: همان، صص۲۰۵، ۲۸۸، ۲۹۵، ۴۴۱.

6.. برای نمونه ر.ک: همان، صص۲۲۸، ۴۴۱.

7.. همان، ص۳۹۵.


زیدیه و حدیث امامیه
278

ابوالقاسم جعفر بن محمد بن ابراهیم بن عبیداللّٰه بن موسی علیه السلام علوی موسوی (زنده در ۳۴۰ق) از اساتید تلعکبری۱ و ابن‌قولویه،۲ کتاب‌های بسیاری از مجالس اهل سنت یا غیرامامی به طرق امامیه منتقل کرده است.۳ او بیش از ۲۰ کتاب در رجال نجاشی نقل کرده است. نویسندگان بیشتر کتاب‌هایی که وی گزارش کرده، راویان امام صادق علیه السلام یا امام رضا علیه السلام هستند. معمولاً راویان و محدثان غیرامامی به این دو امامی شیعی بیش از دیگران توجه داشته و روایاتشان را نقل کرده و بسط داده‌اند؛ زیرا جایگاه اجتماعی والایی در روزگار خود داشته‌اند. نجاشی طریق ابوالقاسم موسوی را در مقابل طریق «قمیون»، طریق «کوفیون» می‌نامد.۴ کوفه پایگاه اصلی شیعیانِ غیرامامی بوده و به‌ویژه زیدیان در این شهر مسکن گرفته بودند.

جعفر بن محمد موسوی کتاب‌هایش را بیش از همه از عبیداللّٰه بن احمد بن نهیک کوفی گرفته که از کوفه خارج و وارد مکه شده است.۵ به گمان بسیار در این سفرها بوده که ابوالقاسم موسوی کتاب‌هایی را که وی نقل کرده، اخذ کرده است؛ زیرا ابوالقاسم موسوی همانند بیشتر علویان ساکن مدینه بوده و از این راه به کتاب‌ها و احادیث کوفیان دست یافته است. واقفیان بسیاری در طرق ابن‌نهیک قرار دارند؛ به طور مثال علی بن حسن طاطری (زنده در ۲۲۴ق) چندین کتاب را برای او روایت

1.. طوسی، الرجال، ص۴۱۹.

2.. ابن‌قولویه در موارد بسیار زیادی از وی نقل كرده است؛ برای نمونه ر.ک: كامل الزیارات، صص۵۰، ۳۲۵، ۴۲۷.

3.. ر.ک: نجاشی، همان، صص۵۶، ۷۴، ۴۴۳.

4.. نجاشی، همان، ص۱۲۷.

5.. همان، ۲۳۲.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49971
صفحه از 575
پرینت  ارسال به