277
زیدیه و حدیث امامیه

استاد ابن‌عقده است.۱ از این گذشته یحیی بن سالم خود در موارد بسیاری راوی ابوالجارود است.۲

بررسی اسناد

تنها نجاشی به کتاب یحیی بن سالم طریق داده است. از میان صاحبان کتب اربعه نیز تنها کلینی روایتی از وی دربارهٔ تفسیر یک آیه به علی علیه السلام گزارش کرده است.۳ جز کلینی برخی دیگر از کتاب‌های امامی مثل امالی۴ یا الغیبه۵ نیز چند روایت او را آورده‌اند؛ اما در هیچ یک از روایات امامی طریق نجاشی برای روایات یحیی بن سالم ذکر نشده است.۶

۱۶. محمد بن جعفر۷ الدیباج (۲۰۳ق)

راوی او احمد بن محمد بن ولید بن برد انطاکی، محدثی ناشناخته و کم‌روایت است. پدر رازی، که در همین سند نیز راوی اوست، تنها به وصف «شیخ» برای او بسنده کرده است.۷

ابوحاتم رازی (۲۷۷ق) پدر محدث و رجالی بزرگ، ابن‌ابی‌حاتم است که خود نیز از محدثان نامدار اهل سنت بوده و گفته شده هر دو به شیعه تمایل داشته‌اند. او جز کتاب محمد دیباج

1.. ر.ک: نجاشی، همان، ص۲۹۲.

2.. ر.ک: طبری، دلائل الامامه، ص۴۸۱؛ طوسی، الامالی، ص۵۳؛ آجری، الشریعة، ج۵، ص۲۵۲۵.

3.. كلینی، همان، ج۱، ص۴۲۳.

4.. طوسی، الامالی، صص۵۳، ۳۳۱، ۴۵۸، ۴۷۴.

5.. نعمانی، كتاب الغیبه، ص۱۹۰. و نیز صفار، بصائر الدرجات، ص۴۳؛ طبری، دلائل الامامه، ص۴۸۱؛ طبری، المسترشد، ص۵۸۵.

6.. تنها استثنا را باید روایتی در كتاب محمد بن جریر طبری دانست كه طبق طریق نجاشی آمده است؛ ر.ک: طبری، دلائل الامامه، ص۴۴۲.

7.. ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح والتعدیل، ج۲، صص۷۴، ۷۹. ابن‌حبان نیز او را در شمار ثقات می‌آورد و می‌افزاید: «قدیم الموت» (الثقات، ج۸، ص۳۸).


زیدیه و حدیث امامیه
276

رغم تذکر سلمی، از تشیع وی چشم‌پوشی کرده است.۱

به نظر می‌رسد کتابی که ابن‌طاووس از آن احادیث یحیی بن سالم را نقل کرده، در حقیقت متعلق به ابوالحسین است؛ زیرا وی در اسناد زیدیه به‌وفور نقل کرده است۲ و گزارش ابن‌طاووس دربارهٔ روایت مظفر بن جعفر از محمد بن جریر طبری، برای ابوالحسین هم مطابقت دارد.۳ از سوی دیگر نقل شده که ابوالحسین با توجه به گرایش شیعی‌اش در مذمت و مثالب اصحاب حدیث جزواتی می‌نوشت و به سلطان می‌داد و پس از عرضهٔ شاگردانش بدو (که احتمالاً از اهل سنت و عامه‌ بودند) آن را انکار می‌کرد.۴ شاید تشابه اسم وی با ابوعلی محمد بن حسین بن مظفر، هم‌عصری با او، داشتن شاگردان مشترکی مثل قاضی تنوخی۵ و نیز ناخشنودی ابوالحسین از انتشار عقاید خاص و متفاوتش سبب شده نام کتاب ابوعلی را بر کتاب وی بنهند. به‌هرروی با توجه به نقل بسیار زیدیه از ابوالحسین محمد بن مظفر و نیز داوری کلبرگ که مؤلفِ کتاب یادشده از سوی ابن‌طاووس را زیدی دانسته،۶ باید گفت روایات یحیی بن سالم نزد زیدیه تا قرن چهارم رواج داشته است.

افزون برآن، طریق نجاشی نیز طریقی زیدی است و به رغم ناشناخته بودن افراد سند تا نجاشی، کتاب یحیی بن سالم و روایاتش نزد زیدیان جارودی دست‌به‌دست و منتقل شده است. جارودی بودن افراد سند و رواج کتاب نزد آنها از آنجا بیشتر مشخص می‌شود که در اسناد روایات کتاب ابوالحسین که ابن‌طاووس نقل کرده نام ابن‌عقده دیده می‌شود۷ و نیز پسر اسماعیل بن اسحاق بن راشد، راوی یحیی بن سالم،

1.. ر.ک: همان، ج۱۶، صص۴۱۸ به بعد.

2.. برای مثال شجری در الامالی الاثنینیه قریب به ۵۰ روایت را از او نقل می‌كند؛ برای نمونه ر.ک: صص۹۲، ۹۶، ۹۹، ۱۳۱ و....

3.. ر.ک: ذهبی، همان.

4.. همان، ج۱۶، ص۴۲۰.

5.. ر.ک: ابن‌خلكان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۴، ص۳۶۲.

6.. كلبرگ، كتابخانة ابن‌طاووس، ص۵۰۳.

7.. ابن‌طاووس، همان، ص۳۶۳؛ همو، التحصین، ص۵۷۵.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49779
صفحه از 575
پرینت  ارسال به