صفار: او هیچ روایتی از غیاث بن ابراهیم گزارش نکرده است. احتمالاً روایات غیاث در قرن سوم تنها به موضوع خوراکی‌ها و خواص گیاهان منحصر بوده است که برقی برخی از آنها را آورده و صفار به سبب متفاوت بودن موضوع کتابش بدانها اشارتی نکرده است.

کلینی: وی ۵۸ روایت از غیاث بن ابراهیم گزارش کرده که نزدیک به ۸۰( آنها (۴۶ خبر) را محمد بن یحیی خزاز روایت کرده است. البته در برخی موارد نام او به محمد بن یحیی خثعمی دگرگون شده است.^۱ در همهٔ این موارد طریق کلینی به روایات غیاث، ثابت و قابل پیش‌بینی است.^۲

کلینی نیز مانند برقی با شیوه‌ها و اسناد گوناگونی به روایات غیاث دسترسی داشته است؛ به طور مثال گزارش محمد بن یحیی از خبر «کان أبوعبداللّٰه علیه السلام إذا مر بجماعهٔ یختصمون لایجوزهم حتى یقول ثلاثا: اتقوا الله...»^۳ (هر گاه امام صادق از مقابل گروهی که نزاع می‌کردند می‌گذشت، از آنها رد نمی‌شد مگر اینکه سه بار می‌فرمود:...)، در نقل عبداللّٰه بن مغیره چنین تغییر شکل یافته است: «کان أبوعبداللّٰه علیه السلام إذا مر بجماعهٔ یختصمون لم یجزهم حتى یقول ثلاثا: اتقوا اللّٰه اتقوا اللّٰه...».^۴ نقل به معنا شدن این اخبار چنین گمانی را استوار می‌کند که روایات غیاث بن ابراهیم به جای کتابت به روش سماع دست‌به‌دست شده است و ازاین‌رو در آنها افزوده‌ها یا دگرگونی به واژگان همانند رخ داده است.

احمد بن ابراهیم بن ابی‌رافع اهل کوفه، ساکن بغداد، ثقه و درست اعتقاد است.^۱ ابوالعباس احمد بن علی بن عباس بن نوح سیرافی نیز از اساتید نجاشی است و نجاشی از او بسیار نقل می‌کند. از این راوی نیز در آینده بحث خواهیم کرد.

این طریق کاملاً زیدی است؛ زیرا افزون بر حضور ابن‌عقده در آن، احمد بن عیسی نیز با همین سند روایات فقهی غیاث بن ابراهیم را نقل می‌کند.^۲

طریق طوسی به کتاب مقتل أمیر المؤمنین علیه السلام غیاث بن ابراهیم نیز زیدی است و ابن‌عقده راوی آن است. احادیثی از این کتاب و با همین طریق زیدی طوسی، در منابع تاریخی موجود است که دربارهٔ چگونگی شهادت امام علی علیه السلام و احضار طبیب برای ایشان است.^۳ با توجه به آن گزارش‌های تاریخی می‌توان افتادگی‌ها و تصحیفات طریق طوسی را کامل کرد: «علی بن ابراهیم بن مُعَلَّی» به «علی بن ابراهیم و معلی»، و «حسن بن حمدان بن بن ثابت» به «حسین بن حمدان» تصحیف شده‌اند.

بررسی اسناد

برقی: او ۱۴ روایت از غیاث بن ابراهیم گزارش کرده است که همگی دربارهٔ خوراکی‌ها و خواص گیاهان و سبزیجات است. این روایات را، جز دو مورد، محمد بن یحیی خزاز از غیاث روایت کرده است. راوی ۳ روایت دیگر عبداللّٰه بن مغیره است. در بیشتر سندها برقی واسطه‌ها را انداخته و تنها از پدرش به عنوان راوی محمد بن یحیی و عبداللّٰه مغیره یاد می‌کند. به نظر می‌رسد این دو راوی غیاث، یک کتاب یا مجموعه حدیثی را در اختیار داشته‌اند یا از یک منبع احادیث غیاث را سماع کرده‌اند؛ زیرا برقی روایت مشترکی را از هر دو، محمد بن یحیی و