سهل بن زیاد یا کسی است که از او با عنوان مبهم «بعض اصحابنا» یاد شده است.۱ دو خبر نیز با نقل ابوروح فرج بن فروه است که راوی هر دو ابنعقده است و طریقشان کاملاً زیدی به نظر میرسد.۲ هر دو روایت دربارهٔ خطبههای امام علی علیه السلام است و این نشان میدهد در نیمهٔ اول سدهٔ چهارم کتاب خطب امیرالمؤمنین مسعده نزد زیدیه با طریق خاص خودشان رواج داشته و توسط ابنعقده، که مناسبات مشترکی با جوامع شیعی و اهل سنت داشته، به محافل و کتابهای امامیه نفوذ کرده است.
صدوق: رایجترین طریق صدوق برای روایات مسعده، نقل صدوق از پدرش از حمیری از هارون بن مسلم است. در حقیقت صدوق بر پایهٔ همان طریقی که در مشیخهٔ من لا یحضر به روایات مسعده داده عمل کرده است. به نظر میرسد در پایان قرن چهارم روایات مسعده به نقل هارون بن مسلم چنان جا افتاده که صدوق یک روایت مسعده به نقل هارون را با چندین طریق گوناگون گزارش کرده است. به طور مثال او روایت «در دوزخ آسیابی است که آرد میکند...» را یک بار با نقل پدرش از حمیری، و دیگر بار با نقل ماجیلویه از عمویش میآورد. نمونههایی از این دست، که در هر نقل تفاوتهای اندکی هم دیده میشود و نشان از اختلاف منابع و نقل به معنا شدن روایات دارد، در آثار صدوق فراوان دیده میشود.۳ دستیابی به یک حدیث مشترک با اسناد مختلف، ویژهٔ صدوق نیست؛ بلکه گاه نویسندگان قرن چهارم و پنجم حدیثی یکسان را با طرق متفاوت گزارش کردهاند. برای نمونه خبر «به زنان مؤمن امر کن که با آب طهارت بگیرند...» را کلینی، صدوق و طوسی با سه طریق مختلف آوردهاند؛۴ این پدیده نشانگر نقل گستردهٔ روایات مسعده به نقل هارون در مجامع
1.. ر.ک: كلینی، همان، ج۱، ص۶۰، ۴۰۱، ۴۰۶.
2.. كلینی، همان، ج۵، ص۴ و ج۸، ص۶۳.
3.. برای نمونه، صدوق خبر «النجاة فی أن لا تخادعوا الله» را با سه سند مختلف گزارش میكند: الامالی، ص۶۷۷؛ ثواب الاعمال، ص۲۵۵؛ معانی الاخبار، ص۳۴۰. برای مورد دیگر ر.ک: الامالی، ص۱۷۰؛ الخصال، ص۱۱۴؛ معانی الاخبار، ص۲۳۲.
4.. كلینی، همان، ج۳، ص۱۸؛ صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۲۸۶؛ طوسی، تهذیب الأحكام، ج۱، ص۴۴.