255
زیدیه و حدیث امامیه

۱۱. مسعدة بن صدقه

نجاشی برای چهار راوی همنام صاحب کتاب، که به نظر می‌رسد همه یکی باشند، سه طریق ارائه کرده است. این چهار راوی عبارت‌اند از: مسعدة بن صدقه، مسعدة بن زیاد، مسعدة بن یسع و مسعدة بن فرج. راوی اول در همهٔ این طریق‌ها هارون بن مسلم است.

ابوالقاسم هارون بن مسلم بن سعدان (بعد از ۲۵۰ق) کاتبِ ساکن سامراء و از شخصیت‌های برجسته و ثقه بوده که امام هادی علیه السلام و امام حسن عسکری علیه السلام را دیده و مسائل لأبی الحسن الثالث را از امام هادی علیه السلام نقل کرده است. البته نجاشی در کنار همهٔ اینها به انحراف عقیدتی هارون هم اشاره کرده است: «له مذهب فی الجبر و التشبیه».۱ طوسی تنها به ذکر همین نکته بسنده کرده که هارون از رجال امام صادق علیه السلام روایت دارد.۲ البته طوسی او را در شمار اصحاب امام حسن عسکری علیه السلام هم نام می‌برد.۳

دربارهٔ زادگاه و زیستگاه او نیز بین نجاشی و طوسی اختلاف است. به گفتهٔ نجاشی اصل او از شهر انبار بوده و بعدها در سامرا ساکن شده است. اما طوسی بر آن است که هارون از مردم کوفه بوده که به بصره کوچ کرده و پس از آن در بغداد درگذشته

1.. نجاشی، همان، ص۴۳۸.

2.. طوسی، الفهرست، ص۲۵۹.

3.. طوسی، الرجال، ص۴۰۳. برقی نیز همانند طوسی عمل كرده است؛ ر.ک: الرجال، ص۶۰.


زیدیه و حدیث امامیه
254

از جمله شجری در امالی خمیسیه نزدیک به ۸۰ روایت از حصین گزارش می‌کند که ۹۰( آنها تفسیری است و می‌تواند بازتاب‌دهندهٔ تفسیر بزرگ حصین باشد که نجاشی آن را دیده است. از میان این روایات برخی اخبار نیز مربوط به اختلاف قرائات است که نجاشی در عنوان کتاب تفسیری حصین بدان اشاره کرده بود.۱

در الامالی الخمیسیه بیشتر نقلیات حصین در روایات تفسیری، یعنی حدود ۳۰ خبر، به زید بن علی می‌رسد و پس از آن اقوال تفسیری بیش از همه، یعنی حدود ۲۰ خبر، از ابن‌عباس است. در رده‌های بعدی اقوال تفسیری ابوحمزه ثمالی، ابوالجارود، اعمش، امام باقر علیه السلام، امام صادق علیه السلام و امام کاظم علیه السلام قرار دارند. در موارد بسیاری هم راویان مشهور زیدی همچون عمرو بن خالد ابوخالد واسطی و هارون بن سعد عجلی و نیز فرزندان و خاندان زید و دیگر امامان زیدی همچون نفس زکیه، یحیی برادر نفس زکیه و حسین بن زید بن علی برای حصین حدیث یا تفسیر گفته‌اند.۲

روایات حصین بن مخارق با سند زیدی ابن‌عقده از احمد بن حسن بن عثمان از پدرش به منابع اهل سنت نیز راه یافته است. باآنکه رجال‌شناسان اهل سنت نقل احادیث حصین را مجاز ندانسته‌اند، کتاب‌های تفسیری، فضایل‌نگاری و تاریخی از ذکر روایات وی با این اسناد خودداری نکرده‌اند.۳ ابن‌عقده هم که بنا به گواهی ابن‌غضائری حصین را به وضع متهم کرده، خود بیش از همه در سند روایات حصین قرار دارد و در اصل منتقل‌کنندهٔ کتاب تفسیری و روایات حصین از منابع سدهٔ سوم به منابع بعدی است. در حقیقت می‌توان گفت ابن‌عقده با نقل از احمد بن حسن بن عثمان طریق جدیدی برای روایات حصین آفریده و او را پرآوازه کرده است. شاید وی تنها نقل احادیث حصین را در تفسیر جایز می‌دانسته و چون صاحب تفسیر بزرگی بوده از آنها بهره گرفته که این رواج به دیگر روایات حصین هم سرایت کرده است.

1.. برای نمونه ر.ک: شجری، الامالی الخمیسیه، ج۱، ص۲۲۶.

2.. برای نمونه ر.ک: همان، ج۱، صص۲۲۲، ۲۲۴، ۲۲۶.

3.. برای نمونه ر.ک: ابن‌شاهین، ناسخ الحدیث ومنسوخه، صص۲۷۴، ۲۷۵؛ حاكم نیشابوری، المستدرك، ج۱، ص۵۷۵؛ بیهقی، السنن الكبری، ج۹، ص۵۱؛ ابن‌عساكر، تاریخ مدینة دمشق، ج۲۶، ص۳۱۷.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49669
صفحه از 575
پرینت  ارسال به