249
زیدیه و حدیث امامیه

کلینی: پُرکاربردترین و رایج‌ترین طریق کلینی به کتاب عمرو است. تقریباً ۱۵ حدیث از این طریق نقل شده که در سند روبه‌رو دیده می‌شود.۱ دو راوی اول بعد از عمرو در طریق کلینی همان راویان طریق صدوق‌اند. کلینی نیز در موارد بسیای از طریق معروف خود عدول کرده است؛ یعنی در برخی سندها معاذ بن ثابت را انداخته و بدین ترتیب ابن‌بقاح حدیث را بی‌واسطه از عمرو نقل می‌کند.۲ در تعداد اندکی نیز سند را با واسطهٔ یونس بن عبدالرحمان به عمرو می‌رساند.۳ گذشته از آن، راوی عمرو در شش سند نه همانند طریق صدوق (معاذ جوهری) و نه همانند طریق طوسی (یونس) است. از این تعداد سه حدیث را حارث بن بهرام از عمرو نقل می‌کند؛۴ یک حدیث را ابوعمرو عثمان بن عیسی واقفی،۵ حدیث دیگر را حسن بن حسین عرنی۶ (غیر راست‌گو و محدث آشنای اهل سنت۷)، و ششمین را ابواسحاق خراسانی۸ (راوی ناشناخته) نقل می‌کنند. می‌توان از این گزارش‌ها برداشت کرد که این روایات از منبع غیر موثقی به دست کلینی رسیده‌اند؛ زیرا راویان مجهول یا ضعیف یا غیرامامی در این اسناد فراوان یافت می‌شوند.

صدوق: بیشترین طریقی که صدوق برای احادیث عمرو به کار برده همان طریقی است که در مشیخهٔ من لا یحضره الفقیه (با واسطهٔ

1.. برای نمونه ر.ک: كلینی، همان، ج۲، صص۸۷، ۴۶۷، ۶۰۵ و ....

2.. ر.ک: همان، ج۶، ص۲۹۷ و ج۶، ص۳۰۰.

3.. همان، ج۲، ص۸۳.

4.. همان، ج۲، صص۴۴۲، ۴۴۵ و ج۵، ص۷۲.

5.. همان، ج۵، ص۵۶۹.

6.. همان، ج۳، ص۳۶۹.

7.. ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح والتعدیل، ج۳، ص۶.

8.. كلینی، همان، ج۲، ص۲۳۳.


زیدیه و حدیث امامیه
248

بررسی اسناد

در منابع امامی سه طریق برای کتاب عمرو ذکر کرده‌اند؛ ازاین‌رو انتظار می‌رود همین سه طریق برای اِسناددهی به احادیث عمرو استفاده شود. در عمل هم مؤلفان امامیه همین گونه عمل کرده‌اند و به جز طریق نجاشی که اصلاً بدان اشاره نشده، طرق طوسی و صدوق در کتاب‌های برقی، کلینی، صدوق، مفید و طوسی استفاده شده است. بیش از همه، منقولات معاذ بن ثابت جوهری (طریق صدوق) از عمرو گسترش یافته و منتشر شده است. معمولاً در همهٔ این موارد راوی بعد از معاذ، حسن بن علی بن یوسف (ابن‌بقاح) است. کلینی پس از ابن‌بقاح به جای راوی طریق صدوق، از حسن بن موسی خشاب نقل می‌کند و صدوق نیز در مواردی از طریق خودش عدول کرده و با واسطه‌هایی غیر از حسن بن حسین لؤلؤی سند را به ابن‌بقاح رسانده است. افزون بر آن، صدوق در مواردی حدیث را از یونس بن عبدالرحمن به عمرو (طریق طوسی) می‌رساند که نشان می‌دهد وی با دیگر طرق نقل کتاب عمرو آشنا بوده و از آنها استفاده می‌کرده است.

برقی: وی ۱۰ روایت از عمرو نقل می‌کند که جز ۲ حدیث، بقیه از طریق یونس بن عبدالرحمان به عمرو بن جمیع می‌رسند.۱ او همانند دیگر اسناد المحاسن ابتدای سند را معلق آورده (با تعبیر عنه) و مشخص نیست راویان چه کسانی هستند؛ هرچند با توجه به اسناد صدوق می‌توان حدس زد که منظور پدر و جد برقی هستند. مقایسهٔ اسناد نشان می‌دهد که برقی و کلینی هر یک، کتاب و روایات عمرو بن جمیع را به طرق خاص خودشان در اختیار داشته‌اند. به طور مثال کلینی حدیثی را دربارهٔ کسرَه (پاره نان) با طریق مشهور خود (خشاب از ابن‌بقاح از معاذ)، و برقی همان حدیث را با طریق رایج خود (یونس از عمرو بن

1.. آن دو روایت را حرث بن بهرام و ابوعبداللّه جامورانی از عمرو نقل می‌كنند؛ ر.ک: برقی، المحاسن، ج۱، ص۵۴ و ج۲، ص۳۹۰.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49536
صفحه از 575
پرینت  ارسال به