247
زیدیه و حدیث امامیه

در جمع‌بندی باید گفت بین دو طریق نجاشی و صدوق، تنها طریق نجاشی در برخی احادیث مؤلفان یاد شده است. گفتنی است طریق و روایات عباد بن یعقوب و حسین بن علوان، زیدی به نظر می‌رسند و در هر دو به جای نام «عمرو بن ابی‌المقدام» از «عمرو بن ثابت» استفاده می‌شود؛ درعوض حسن بن محبوب بیشتر از نام «عمرو بن ابی‌المقدام» یاد کرده است. شاید نام اول نزد زیدیه و نام دوم نزد امامیه شهرت داشته است.

۹. عمرو بن جمیع

سند و طریق نجاشی به عمرو بن جمیع کاملاً زیدی است و در منابع روایی امامی و غیرامامی در هیچ موردی به این ترتیب، چه برای اِسناد به روایات منتهی به عمرو بن جمیع یا فرد دیگر، استفاده نشده است. به نظر می‌رسد ابن‌عقده این کتاب را با سندی از افراد هم‌مسلکش به دست نجاشی رسانده است. «سهل بن عامر» از زیدیه‌ای است که در قیام برادر نفس زکیه (یحیی بن عبداللّٰه بن حسن) همراه با او جنگیده است.۱ «حسن بن علی بن عفان عامری» (۲۷۰ق) از محدثان اهل سنت و استاد ابن‌عقده است.۲ ابن‌عقده (۳۳۳ق) از زیدیان جارودی است.۳ منظور از محمد بن جعفر، نعمانی صاحب الغیبه است۴ که به نظر می‌رسد با مذاهب دیگر از جمله زیدیه و معتزله روابط خوبی داشته است؛ چنان‌که دخترش فاطمه مادر وزیر مغربی (۴۱۸ق) است.۵

1.. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۳۲۲.

2.. ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح والتعدیل، ج۳، ص۲۲؛ هرچند مؤلفان زیدی ابن‌عفان را از باورمندان زیدیه معرفی كرده‌اند؛ ر.ک: وجیه، اعلام المؤلفین الزیدیه، ص۳۲۷.

3.. نجاشی، همان، ص۹۴.

4.. ر.ک: نجاشی، همان، صص۲۳۹، ۲۴۵، ۲۴۹.

5.. ر.ک: همان، صص۶۹، ۳۸۳.


زیدیه و حدیث امامیه
246

عمرو بن ثابت محدث پرروایتی بوده که کتاب‌ها و روایات شیعیان را در اختیار داشته و در جایگاه یکی از حلقه‌های اتصال میان روایات نیمهٔ اول قرن دوم و قرن‌های بعدی عمل کرده است. همچنین عمرو بن ثابت استاد ابوداوود طیالسی (۲۰۴ق)، صاحب مسند، بوده که مواردی از روایات وی را نقل کرده است.۱ از سوی دیگر او روایات تفسیری قابل توجهی را از پدرش، ثابت بن هرمز، از سعید بن جبیر نقل کرده‌ که به‌وفور در منابع تفسیری اهل سنت منعکس شده است.۲

به طور کلی راویان عمرو بن ثابت در کتاب‌های امامیه بسیار زیاد و متنوع‌اند؛ عباد بن یعقوب نیز تعدادی از این روایات را از عمرو بن ثابت نقل کرده است.۳ اشاره شد که عباد بن یعقوب راوی طریق نجاشی است که به نقل ابن‌غضائری وی همان کسی است که ابوسمینه با نام ابوسعید عصفری به نام وی تدلیس می‌کند.۴ به نظر می‌رسد زیدی‌مذهب یا غیرامامی بودن عباد بن یعقوب سبب شده که ابوسمینه در روایات امامی به نام وی تصریح نکند. روایاتی در منابع امامی با نقل ابوسمینه از ابوسعید عصفری از عمرو بن ثابت موجود است.۵ جز آن، اصل عباد بن یعقوب باقی مانده و چاپ شده است. در این اصل ۱۹ روایت چاپ شده که ۱۱ روایت آن را عباد از عمرو بن ثابت نقل کرده است. برخی روایات عمرو در این اصل به امام باقر علیه السلام و برخی به ابوالجارود می‌رسند.۶ بااین‌همه منابع روایی زیدیه روایات عباد بن یعقوب از عمرو را بیشتر گزارش کرده‌اند؛ به طور مثال تنها محمد بن سلیمان کوفی در مناقب امیرالمؤمنین بیش از ده خبر را با این سند ثبت کرده است.۷

1.. ر.ک: طیالسی، المسند، صص۷، ۱۰۲، ۱۴۰، ۲۹۴، ۳۴۶.

2.. برای نمونه ر.ک: طبری، جامع البیان عن تأویل آى القرآن، ج۱، صص۳۰۸، ۳۱۹ و ج۳، ص۶۹؛ ابن‌ابی‌حاتم رازی معمولاً روایات تفسیری شیعی‌تری از عمرو گزارش كرده است؛ برای نمونه ر.ک: ابن‌ابی‌حاتم رازی، التفسیر، ج۱۱، ص۲۳۸ و ج۵، ص۱۴۱۷ و ج۹، ص۳۰۶۴.

3.. برای نمونه ر.ک: صدوق، الامالی، ص۲۰۲؛ كمال ‌الدین وتمام النعمه، صص۲۰۴، ۳۱۸؛ طوسی، تهذیب الأحكام، ج۳، ص۶۲.

4.. نجاشی، همان، ص۲۹۳.

5.. ر.ک: ابن‌قولویه، كامل الزیارات، ص۴۵۰؛ کلینی، همان، ج۱، ص۵۳۴.

6.. نخبة من الرواة، اصول الستة عشر، صص۱۵-۱۹.

7.. برای نمونه ر.ک: محمد بن سلیمان كوفی، مناقب امیرالمؤمنین، ج۱، صص۳۲۸، ۳۸۵ و ج۲، صص۳۶۷، ۳۹۰، ۴۰۲، ۴۰۴، ۴۰۵.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49327
صفحه از 575
پرینت  ارسال به