235
زیدیه و حدیث امامیه

کوشیده‌اند در مواردی از ذکر نام او خودداری کنند. این احتمال نیز هست که اسناد مرغوب نبوده و با دقت کافی دست‌به‌دست نشده‌اند و بنابراین افرادی بر اثر بی‌توجهی افتاده‌اند.

کلینی: ۲۲ روایت ابوالجارود به نقل محمد بن سنان، و ۲۸ روایت به نقل ۲۰ راوی غیر محمد بن سنان است که اغلب تنها یک یا دو روایت از ابوالجارود نقل کرده‌اند. ۱۵ روایت از ۵۰ روایت کلینی مربوط به تفسیر آیات قرآن است.۱ گفتنی است راویانی در اسناد امامی یافت می‌شوند که به سبب نام و نسب به ابوالجارود شباهت دارند؛ همانند ربعی بن عبداللّٰه بن جارود که در برخی اسناد کلینی این نام به ابوالجارود تحریف شده است.۲

صدوق: ۳۱ روایت از ابوالجارود به واسطهٔ محمد بن سنان نقل می‌شود و ۲۸ روایت به واسطهٔ ۲۴ راوی غیر از محمد بن سنان. از بین ۵۹ روایتِ صدوق، ۱۰ روایت را می‌توان به تفسیر مرتبط دانست.۳

طوسی: او در کتاب‌های روایی خود روایات بسیار کمتری (حدود ۳۰ روایت) را نسبت به کلینی و صدوق از ابوالجارود گزارش کرده که بیشتر آنها فقهی است. بیشتر این روایات نیز تکرار روایات کلینی و صدوق است؛ به نظر می‌رسد طوسی بیشتر به ضعف احادیث ابوالجارود باور داشته است؛ زیرا گاه روایات او را رد کرده و تقیه‌ای دانسته۴ و گاه به تأویل برده است.۵ این روایات گاه فقهی هستند و گاه به

1.. ر.ک: كلینی، الکافی، ج۱، صص۶۰، ۱۹۴، ۲۸۹، ۲۹۰ و ج۲، ص۶۲۴ و ج۳، صص۱۲۱، ۱۶۴، ۱۷۳، ۲۲۶ و ج۴، ص۲۵۶ و ج۵، صص۳۰۰، ۴۲۰ و ج ۶، ص۲۶۴ و ج ۸، صص۲۸۹، ۳۱۷.

2.. ر.ک: همان، ج۱، ص۲۲۱. این حدیث را صفار با ضبط صحیح گزارش کرده است؛ ر.ک: بصائر الدرجات، صص۷۶-۷۷.

3.. ر.ک: صدوق، الامالی، صص۱۸۶، ۲۳۵، ۳۹۴، ۶۹۸، ۷۰۵؛ همو، التوحید، ۳۸۳؛ همو، فضائل الاشهر الثلاثه، ص۸۸؛ همو، معانی الاخبار، صص۲۲۲، ۲۶۲، ۲۹۸، ۲۹۹.

4.. ر.ک: طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۳۸۰ و ج۳، ص۳۴۲.

5.. ر.ک: همو، تهذیب الأحكام، ج۱، صص۳۲۱، ۴۶۰ و ج۳، ص۲۵۹ و ج۸، ص۵.


زیدیه و حدیث امامیه
234

بررسی اسناد

ابوالجارود یکی از پرروایت‌ترین و تأثیرگذار‌ترین راویان زیدی در منابع روایی امامی است. روایات تفسیری ابوالجارود در تفسیر قمی بیش از همه بازتاب داشته و روایات فقهی او در التهذیب و الاستبصار آمده و گاه نقد شده است. در امالی‌ها هم به‌وفور روایات فضایل به واسطهٔ او نقل شده است.

برقی: او ۲۰ روایت از روایات ابوالجارود را به نقل محمد بن سنان و شش روایت را به وساطت راویانی غیر از محمد بن سنان نقل می‌کند. یک روایت نیز به نقل عبداللّٰه بن سنان است که احتمالاً منظور محمد بن سنان بوده و نام محمد به عبداللّٰه تصحیف شده است؛ زیرا عبداللّٰه برخلاف محمد موثق است.۱ از بین ۲۶ روایتی که برقی از ابوالجارود نقل می‌کند، تنها ۳ روایت آن تفسیری است۲ و بقیه دربارهٔ موضوعاتی همانند فضایل علی علیه السلام و اهل بیت، ویژگی‌های شیعیان و گاه موضوعات فقهی است.

صفار: وی ۶ روایت را به نقل محمد بن سنان و ۱۲ روایت را از هشت راوی غیر از محمد بن سنان نقل می‌کند. تنها یکی از این ۱۸ روایت را می‌توان تفسیری دانست۳ و بقیهٔ روایات بیشترشان اعتقادی و در اثبات امامت پنج امام نخست و فضایل آنها و نیز راه‌های شناخت امام است. به نظر می‌رسد منبعی که صفار برای روایات ابوالجارود در اختیار داشته آشفته و فاقد ضبط لازم بوده است؛ زیرا یک روایت را با پنج سند مختلف ذکر می‌کند.۴ در این پنج روایت، برخی راویانی که مستقیم از ابوالجارود نقل می‌کنند، در سندی دیگر همگی با واسطهٔ محمد بن سنان راوی همان روایت هستند و به نظر می‌رسد اینان یا راویان بعدی گاه ابن‌سنان را انداخته و گاه به وساطت وی تصریح کرده‌اند. شاید این آشفتگی مربوط به ضعف محمد بن سنان باشد که راویان

1.. ر.ک: نجاشی، همان، ص۲۱۴؛ طوسی، الفهرست، ص۱۶۵.

2.. ر.ک: برقی، المحاسن، ج۱، صص۲۶۹، ۲۷۱ و ج۲، ص۴۵۴.

3.. ر.ک: صفار، همان، ص۱۵۳.

4.. ر.ک: همان، صص۱۶۸، ۱۶۹، ۱۸۳، ۱۸۴، ۱۸۸.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49620
صفحه از 575
پرینت  ارسال به