23
زیدیه و حدیث امامیه

تاریخ الفرقة الزیدیة بین القرنین الثانی والثالث، فضیلة شامی، جامعة بغداد، ۱۹۷۴م.

نویسنده با تحلیل‌هایی موشکافانه تاریخ شکل‌گیری این فرقه و سیر حوادث قیام زید و یارانش را تا دوران پس از قیام بررسی می‌کند. وی به‌ویژه در تعریف و برداشت شرح‌حال‌نویسان از فرد زیدی، نکات جدیدی را مطرح می‌کند که توجه به آنها در این پژوهش نیز بی‌فایده نیست.

الزیدیة بین الامامیة واهل‌ السنة، سامی غریری عزّاوی، دارالکتاب الاسلامی.

نویسنده از زندگی زید بن علی علیه السلام شروع می‌کند و به‌تفصیل عقاید برجستهٔ زیدیه را ـ که بیشترشان در پیوند با عقاید متعزلی از قبیل توحید، عدل، صفات خدا و... است ـ بررسی می‌کند. وی در پایان، فرقه‌های زیدی و طبقات امامان زیدی را گزارش کرده است. این گزارش‌ها بیشتر متکی به منابع معمول است و کمتر دربارهٔ درستی یا نادرستی آنها تحقیق و تفحص عمیقی انجام شده است.

الشیعة العربیة والزیدیة، محمد ابراهیم فیومی، دارالفکر العربی.

این کتاب مروری سریع بر عقاید و تاریخ شکل‌گیری زیدیه است و به‌اجمال طبقات و امامان زیدی را معرفی می‌کند. ازاین‌رو در این کتاب اثری از مباحث عمیق و تخصصی به چشم نمی‌خورد.

اخبار ائمة الزیدیة فی طبرستان ودیلمان وجیلان، ویلفرد مادلونگ، بیروت، ۱۹۸۷م.

مادلونگ در این کتابش تنها به بخش خاصی از تاریخ زیدیه پرداخته است؛ اما به نظر می‌رسد او بیش از دیگران در شناخت زیدیه تبحر دارد؛ زیرا در دیگر آثارش دربارهٔ فرق اسلامی و شیعی، به نکاتی دربارهٔ زیدیه اشاره می‌کند که حاکی از عمق مطالعات و گسترهٔ معلوماتش دربارهٔ این گروه از شیعیان است.

علم الکلام والمجتمع فی القرنین الثانی والثالث فی الهجرة، جوزف فان اِس، ترجمهٔ سالمه صالح، منشورات الجمل، بغداد، ۲۰۰۸م.

موضوع این کتاب تاریخ علم کلام میان فرقه‌های نخستین است؛ بااین‌حال


زیدیه و حدیث امامیه
22

گفتنی است در بررسی روایات زیدی، کنکاش در منابع رجالی و حدیثی اهل سنت نیز ضروری است؛ زیرا بیشتر راویان زیدی، به‌ویژه بتریان، در مجامع حدیثی اهل سنت رفت‌وآمد داشته‌اند و حتی رجالیان اهل سنت بیشتر از عالمان امامیه آنها را می‌شناخته و معرفی کرده‌اند. در کنار همهٔ این منابع، باید آثار حدیثی زیدیه را نیز در بررسی درستی انتساب یک حدیث به راویان زیدی در نظر داشت. گذشته از این در مواردی که حدیث یک راوی زیدی از لحاظ محتوا و سند در منابع زیدی و امامی مشترک باشد، باید دست به مقایسه و سنجش میان منابع حدیثی این دو فرقه زد.

به اشاره گفته شد که احادیث راویان زیدی در منابع امامی از دو جهت سندی و محتوایی ارزیابی و سنجیده می‌شوند. در بررسی سندی، سند حدیث با سند رجالیان امامی برای کتاب راوی زیدی (طریق) مقایسه می‌شود. بررسی این اسناد و طرق، برای شناسایی رجالی که اخبار زیدیان را به امامیه رسانده‌اند مفید است. از سوی دیگر تکرار برخی نام‌ها در این اسناد، ما را در شناسایی حلقه‌های انتقال‌دهندهٔ احادیث زیدی به منابع امامی یاری می‌دهد. به دیگر سخن راه‌های نفوذ روایات راویان زیدی در منابع امامی از طریق همین اسناد به دست می‌آید. پس لازم است روی برجسته‌ترین و اثرگذار‌ترین افراد از این طبقات و حلقه‌ها درنگ بیشتری شود.

گام بعدی، بررسی متن احادیث زیدی است. با این بررسی‌ها میزان اثرگذاری باورهای زیدی بر روایات و منابع حدیثی امامیه به صورت مصداقی مشخص می‌شود. البته این به معنای جعلی یا بدعت‌آمیز بودن این مفاهیم در اعتقادات امامیه نیست؛ بلکه تنها گزارشی تاریخی از راهیابی نقلیات زیدیه در منابع امامیه است.

پیشینه

تا آنجا که بررسی‌ها نشان می‌دهد، تا کنون مقاله یا پژوهشی به طور خاص دربارهٔ ارتباط زیدیه با حدیث امامیه نگاشته نشده است. بااین‌حال در برخی پژوهش‌های انجام‌شده در ریزموضوعاتِ مرتبط به زیدیه یا حدیث امامیه نکات مفیدی برای بحث حاضر یافت می‌شود. مهم‌ترین این پژوهش‌ها عبارت‌اند از:

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49800
صفحه از 575
پرینت  ارسال به