225
زیدیه و حدیث امامیه

ابوالحسین محمد بن عثمان نصیبی (۴۰۶ق) ساکن محلهٔ کرخ بغداد و قاضی بوده است. از این منصب او می‌توان پی برد که از اهل سنت بوده است. او راوی بسیاری از کتاب‌ها برای نجاشی است؛ اما نجاشی برای این استادش هیچ شرح و ترجمه‌ای نیاورده است. در مقابل، رجالیان اهل سنت او را معرفی کرده و گاهی به کذب و جعل به نفع شیعه متهمش نموده‌اند.۱ نصیبی در کتاب‌های زیدیه نیز در طرق اسناد قرار دارد؛۲ ازاین‌رو به نظر می‌رسد وی از شیعیان امامی نیست. پس می‌توان گفت کتاب عمرو بن خالد با اسناد و راویان امامی به نجاشی نرسیده است. این نکته نیز گفتنی است که معمولاً واسطه‌ای بین محمد بن عثمان و علی بن محمد بن زبیر وجود دارد؛۳ ازاین‌رو به احتمال زیاد انتهای سند نجاشی افتادگی دارد.

بررسی اسناد

برقی: احمد برقی (۲۷۴ق) که در بیشتر اسناد صدوق و نویسندگان دیگر، از او و پدرش پس از ابوالجوزاء نام‌ برده می‌شود، در المحاسن هیچ روایتی از عمرو بن خالد گزارش نکرده است.

صفار: نام محمد بن حسن صفار (۲۹۰ق) نیز در تعداد اندکی از روایات عمرو بن خالد یافت می‌شود و بااین‌همه در بصائر الدرجات تنها یک روایت از عمرو از زید بن علی ذکر می‌شود.۴ صفار این روایت را با طریقی خاص و متفاوت از مؤلفان قرن چهارم و پنجم گزارش می‌کند.

در طریق صفار، یونس بن یعقوب راوی عمرو بن خالد است. او از موالی امام

1.. همان، ج۳، ص۲۶۳.

2.. برای نمونه ر.ک: شجری، الامالی الخمیسیه، صص۸۰ ، ۹۰.

3.. ر.ک: نجاشی، همان، ص۲۱۹.

4.. صفار، بصائر الدرجات، ص۲۱۷.


زیدیه و حدیث امامیه
224

روایت را نیز به سبب تعارض با روایات دیگر تأویل کرده و به حساب استحباب یا تقیید گذاشته است.۱

۴. عمرو بن خالد واسطی

نصر بن مزاحم منقری (۲۱۲ق) را «مستقیم الطریقهٔ و صالح الامر» وصف کرده‌اند که تنها اشکالش نقل از افراد ضعیف است.۲ مادلونگ منقری را از زیدیان کوفی معرفی می‌کند۳ که با توجه به روایات و موضوع کتاب‌های وی امری بسیار محتمل است.۴

علی بن حسن بن فضال فطحی و ثقه است.۵

علی بن محمد بن زبیر قرشی کوفی (۲۵۴-۳۴۸ق) ناقل همهٔ کتاب‌های ابن‌فضال است۶ که رجالیان اهل سنت وی را توثیق کرده‌اند.۷ به نظر می‌رسد ابن‌زبیر همانند ابن‌فضال از باورمندان امامیه نبوده است؛ زیرا از مشایخ اهل سنت است. طوسی او را در زمرهٔ «آنان که از ائمه روایت نکرده‌اند» در بخش انتهایی رجال خود نام برده است.

1.. ر.ک: همان، ج۱، ص۴۳۴ و ج۴، ص۱۳۴ و ج۱، ص۴۲۴ و ج۳، ص۲ و ج۴، صص۱۰۳، ۲۵۲.

2.. نجاشی، همان، ص۴۲۷. اگرچه اهل سنت احادیث نصر را غیردقیق و نامطمئن وصف كرده‌اند؛ ر.ک: ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح والتعدیل، ج۸، ص۴۶۸.

3.. مادلونگ، مكتبها و فرقه‌های اسلامی در سده‌های میانی، ص۳۴۱.

4.. نجاشی، همان.

5.. ر.ک: نجاشی، همان، ص۲۵۷؛ طوسی، الفهرست، ص۱۵۶.

6.. طوسی، الرجال، ص۴۳۰.

7.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۸۰.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49474
صفحه از 575
پرینت  ارسال به