221
زیدیه و حدیث امامیه

از این یافته‌ها چنین برمی‌آید که طریق نجاشی به کتاب طلحة بن زید کاملاً واقفی است و انتقال‌دهندهٔ این کتاب از واقفیه به امامیه، ابوعلی احمد بن جعفر بن سفیان بزوفری۱ (زنده در ۳۶۵ق)، استاد شیخ مفید و ابن‌غضائری، بوده است.۲

بررسی اسناد

صدوق، نجاشی و طوسی، هر سه برای کتاب طلحه طریق داده‌اند و این حاکی از اهمیت این راوی زیدی و مجموعه روایاتش نزد نویسندگان امامی است.

برقی: او ۱۲ روایت از طلحة بن زید نقل می‌کند که در ۹ مورد آنها، سند به نقل از عبداللّٰه بن مغیره و محمد بن سنان، هر دو، از طلحة بن زید است. دو مورد را ابراهیم بن مهزم و یک مورد را ابراهیم کرخی روایت کرده است. در همهٔ این روایات برقی از پدرش روایت می‌کند.

علی بن ابراهیم قمی: وی ۳ روایت از طلحه را با طریقی خاص که ترکیبی از سه طریق صدوق و طوسی است، ارائه می‌دهد.۳

کلینی: وی ۵۸ روایت را به نقل ۶ راوی از طلحه گزارش کرده که بیشتر آنها از طریق محمد بن یحیی خثعمی است. به نظر می‌رسد محمد بن یحیی خزاز (در طریق صدوق) با محمد بن یحیی خثعمی (در طریق کلینی) یکی است.۴ طوسی محمد بن

1.. از مقایسهٔ اسناد برمی‌آید كه احمد بن جعفر در طریق نجاشی، و راوی حمید این فرد است؛ ر.ک: نجاشی، همان.

2.. طوسی از وی در زمرهٔ «آنان‌كه از ائمه روایتی ندارند» یاد می‌كند؛ ر.ک: الرجال، ص۴۱۰.

3.. قمی، التفسیر، ج۲، صص۱۰۳، ۱۷۰، ۱۹۳.

4.. فیض كاشانی و وحید بهبهانی بر این نظرند؛ اما خویی و شوشتری پس از نقل آراء این دو تن، آن را نقد و رد كرده‌اند؛ ر.ک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۳۸؛ شوشتری، قاموس الرجال، ج۹، ص۶۵. هرچند به نظر می‌رسد شوشتری در متحد نبودن این دو چندان مطمئن نیست؛ زیرا استدلال می‌كند که اگر آنها را واحد بدانیم، باید خثعمی را انتساب به قبیله خثعم، و خزاز را انتساب به شغل محمد بن یحیی در نظر بگیریم.


زیدیه و حدیث امامیه
220

۳. طلحة بن زید

منصور بن یونس بُزُرج (احتمالاً معرب «بزرگ» فارسی) از موالی ساکن کوفه و از اصحاب امام صادق علیه السلام و امام کاظم علیه السلام بوده است.۱ نجاشی وی را توثیق کرده۲ و طوسی و کشی و صدوق او را واقفی دانسته‌اند؛۳ شوشتری اجماع این سه تن به واقفی بودن یونس را سبب سقوط توثیق نجاشی می‌داند.۴

سیف بن عمیره را واقفی دانسته‌اند.۵

محمد بن کلیب مجهول است.۶

علی بن حسن طاطری۷ از متعصبان واقفی و دشمنان امامیه بوده است.۸

محمد بن عبداللّٰه بن غالب نیز از واقفیانی است که تنها نجاشی او را معرفی کرده و از کتابش نام برده است.۹

حمید بن زیاد (۳۱۰ق) نیز که راوی کتاب‌های بسیاری برای امامیه است و در طرق نجاشی و طوسی بسیار یاد می‌شود، از

1.. طوسی، الرجال، صص۳۰۶، ۳۴۳.

2.. نجاشی، همان، ص۴۱۳.

3.. ر.ک: طوسی، همان، ص۳۴۳؛ كشی، همان، ج۲، ص۷۶۸؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۳۲.

4.. شوشتری، قاموس الرجال، ج۱۰، ص۲۵۷. از سخن شوشتری می‌توان نتیجه گرفت كه او امامی بودن را در وثاقت مؤثر می‌دانسته است.

5.. ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، ص۹۱. خویی این نسبت را نمی‌پذیرد و آن را از اشتباهات ناسخان می‌داند؛ ر.ک: معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۸۲.

6.. نجاشی از محمد بن كلیب بن معاویه یاد می‌كند كه از راویان امام صادق علیه السلام بوده است (نجاشی، همان، ص۳۱۸) و طوسی از محمد بن كلیب اشعری در زمرهٔ اصحاب امام رضا علیه السلام یاد می‌كند (الرجال، ص۳۶۷). توجه به طبقات راویان نشان می‌دهد هیچ یك از این افراد نمی‌تواند راوی مورد نظر باشد.

7.. مقایسهٔ سندها نشان می‌دهد که منظور از علی بن حسن در طریق نجاشی این فرد است؛ ر.ک: نجاشی، همان، صص۱۷۳، ۲۱۵ و موارد بسیار دیگر.

8.. ر.ک: طوسی، الفهرست، ۱۵۶؛ همو، الرجال، ص۳۴۱؛ نجاشی، همان، ص۲۵۵.

9.. نجاشی، همان، ص۳۴۰.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49556
صفحه از 575
پرینت  ارسال به