215
زیدیه و حدیث امامیه

ثابتی برای دسترسی به مجموعه احادیث یک راوی از سده‌های نخستین داشته‌اند. این طریق معمولاً معتبرترین و شناخته‌شده‌ترین سند برای آن مجموعه حدیث یا کتاب بوده است، و هرگاه کلینی یا هر مؤلف دیگری از طریق ثابت خودش به آن راوی عدول می‌کند، می‌بینیم که آن حدیث از لحاظ سندی (و گاه محتوایی) منفرد یا ضعیف است. با این اطلاعات می‌توان گفت بیشتر اسناد روایات موجود در کتاب‌های معتبر امامی الگویی منظم و قابل پیش‌بینی برای دسترسی به مجموعه احادیث یا کتاب‌های نخستین دارند. ازاین‌رو با به دست آوردن این الگو و طریق ثابت برای هر راوی، بسیاری از آفت‌های اسناد از جمله ارسال، تحریف و افتادگی راویان میانی سند قابل تشخیص و ترمیم است.

یکی دیگر از نتایج مهمی که از بررسی اسناد راویان زیدی در کتاب‌های حدیثی امامیه به دست می‌آید، آگاهی بیشتر از تاریخ حدیث امامیه است؛ با تاریخ‌گذاری روایات می‌توانیم میزان کهن بودن خبر و کتاب روایت‌شده را مشخص کنیم. برای نمونه برخی از اسناد که در سده‌های چهارم به‌بعد برای دستیابی به کتاب یک راوی زیدی رایج شده‌اند، در جوامع نخستین امامی نشانی ندارند و این می‌تواند نشانهٔ کم‌اعتبار دانستن این کتاب در قرون نخستین باشد.


زیدیه و حدیث امامیه
214

مصنفان و نویسندگان امامی یا به طور کلی شیعی را فهرست و بعضاً معرفی کرده‌اند، و نیز از مشیخهٔ صدوق به دست آورد. گاهی کتاب یک راوی زیدی در هر سه منبع امامی ذکر شده است و از اینجا می‌توان به اهمیت و رواج مجموعه احادیث آن راوی زیدی پی برد.

بااین‌همه در بیشتر موارد تنها نجاشی است که به کتاب‌های راویان زیدی طریق می‌دهد. باآنکه نجاشی تنها زیدی بودن ۷ راوی از ۲۴ راوی زیدی صاحب کتاب را اعلام است، برای کتاب‌های ۲۲ راوی زیدی طریق دارد. این بدان معناست که دربارهٔ مذهب ۱۵ راوی زیدی سکوت کرده و درعین‌حال بیش از دیگران کتاب‌های آنان را در منابع امامی نام برده و معرفی کرده است. در این میان وی در معرفی کتاب‌های ۱۰ راوی زیدی تنهاست؛ یعنی در دو منبع دیگر امامی اشاره‌ای به این کتاب‌ها نشده است.

با توجه به این مقدمات به نظر می‌رسد ضروری است که طرق نجاشی را به طور ویژه بررسی و بازبینی کنیم تا راویان آنها را بشناسیم و دریابیم که این طرق چقدر امامی یا غیرامامی‌اند. از سوی دیگر این بررسی کمک بزرگی به شناخت راه‌های ورود کتاب‌ها و روایات زیدیه به منابع امامیه و به‌ویژه فهرست‌های نویسندگان امامی می‌کند. جدول طرق کتاب‌های زیدیه بر اساس طرق صدوق، نجاشی و طوسی رسم شده و می‌توان این داده‌ها را در آنها یافت و با هم مقایسه کرد.

اسناد روایات زیدی در منابع امامی

اگر در میان منابع حدیثی امامیه، کتب اربعه و برخی جوامع نخستین همانند المحاسن برقی و بصائر الدرجات صفار را ملاک قرار دهیم، می‌توانیم اسناد روایات زیدی را جست‌وجو و واکاوی کنیم. از بررسی و مقایسهٔ این اسناد با طرق کتاب‌های زیدیه، که صدوق و نجاشی و طوسی معرفی کرده‌اند، به طرقی می‌رسیم که کاربرد‌ بیشتری داشته‌اند. از سوی دیگر با این کار مجاری ورود این روایات به کتاب‌های حدیثی امامیه نیز مشخص می‌شود.

برای نمونه در این بررسی‌ها درمی‌یابیم که عموم محدثان، به‌ویژه کلینی، طریق

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49602
صفحه از 575
پرینت  ارسال به